حجت ایزدخواستی - استادیار اقتصاد دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده ورود به حوزه نظریه­های اقتصاد سرمایه­داری و واکاوی، رمزگشایی و نقد عالمانه اندیشه­های اقتصاددانان سرمایه­داری، اولین گام در طراحی و استقرار یک الگوی پیشرفت بر اساس ارزش­های اسلامی است. بهره مفهومی بنیانی در نظام مالی سرمایه­داری است که در این پژوهش به تبیین و نقد ماهیت و ضرورت آن در نظریات برخی اندیشه­وران اقتصادی غرب پرداخته می­شود. بررسی سیر تاریخی ربا و تبدیل شدن آن به بهره در غرب بیانگر این است که تا قرن ۱۳ میلادی آموزه­ها و عقاید کلیسا حاکم بوده است و مخالفت با بهره­ی منطبق با ربا صورت گرفته است، اما حاکم شدن اندیشه­های بشری بدون پشتوانه وحی باعث شده است تا وضعیت به نفع رباخواری و به ضرر اندیشه­های کلیسا تغییر کند. در نهایت باعث شده است تا نظریه­پردازان اقتصادی غرب به دنبال اثبات ضرورت بهره در اقتصاد باشند. در این راستا، نظریه­پردازان اقتصاد کلاسیک، نظریه مولد بودن سرمایه و پول را در طرف عرضه و ساختار الگوی مصرف و رجحان زمانی حال نسبت به آینده را در طرف تقاضا به عنوان نظریه اولیه اثباتی بهره مطرح کرده­اند. نقدی که بر این نظریات وارد می­شود، این است که اولا، در بسیاری از استدلال­هایی که در اثبات ضرورت بهره مطرح شده است، خلط بحث صورت گرفته و مربوط به توجیه نرخ بهره طبیعی به معنای بازده سرمایه یا سود است و نه نرخ بهره قراردادی؛ ثانیا، اعتقادات و باورهای افراد نیز در ارزش­گذاری و میزان مصرف کالاهای حال و آینده نقش اساسی دارند و منشا بهره در طرف تقاضا را رد می­کند.

Keywords: productive capital, contract interest rate, natural interest rate., واژه های کلیدی: مولد بودن سرمایه, نرخ بهره قراردادی, نرخ بهره طبیعی.