معصومه همایی - کارشناس ارشد، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه پیام نور، تهران
حسین میرزایی ندوشن - استاد پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران
فرشته اسدی کرم - کارشناس ارشد، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران
غلامرضا بخشی خانیکی - استاد، گروه زیست شناسی دانشکده علوم پایه، دانشگاه پیام نور، تهران
محسن کلاگری - استادیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران

پده (Populus euphratica Oliv.) یکی از گونه های مهم جنس صنوبر است که بیشتر از طریق غیر جنسی تولید مثل کرده و تنوع ژنتیکی زیادی در توده های آن دیده نمی شود. این تحقیق تعدادی از ویژگی های مورفولوژیک و ریزمورفولوژیک برگ را در چهار نتاج ناتنی پده هر یک از یازده کلن موجود صنوبر که به عنوان ژنوتیپ های جدید محسوب می شوند و در مرکز تحقیقات البرز کرج نگهداری می شوند، مورد مطالعه و ارزیابی قرار داده است. به این منظور تعداد ۴۴ کلن از نتاج ناتنی ۱۱ پایه مادری در قالب یک طرح آماری آشیانه ای از نظر برخی از صفات مورفولوژیک و ریزمورفولوژیک برگ مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنوع وسیعی در بین پایه های مادری و نیز نتاج حاصل از آنها وجود دارد که می تواند منشا تولید ارقام جدید تجاری در این گونه قرار بگیرند. میانگین صفاتی نظیر طول و عرض برگ در نتاج افزایش یافت، درحالی که عمق کنگره ها و تضرس برگ کاهش یافته بود که همه این عوامل به افزایش سطح برگ و بهبود قابلیت گیاه در انجام فتوسنتز کمک می کند. از طرفی افزایش دامنه برخی از این صفات در نتاج نشان از وجود زمینه مناسب در گزینش ژنوتیپ هایی با قابلیت های بیشتر در بین نتاج داشت. طول دمبرگ و عرض برگ با ویژگی های روزنه ازجمله طول روزنه همبستگی مثبت و با تعداد روزنه همبستگی منفی نشان داد. با توجه به نقش روزنه ها در فتوسنتز این همبستگی می تواند در گزینش های غیرمستقیم پایه های مطلوب مورد استفاده قرار بگیرد.

تنوع ژنتیکی, روزنه, صنوبر, پایه مادری, سطح برگ, فتوسنتز