محمد خسروشاهی - دانشیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران

جنگل کاری با گونه سمر (Prosopis Juliflora) به منظور تثبیت ماسه های روان در نواحی ساحلی جنوب کشور سطح وسیعی از ماسه زارهای استانهای ساحلی را تبدیل به جنگلهایی سرسبز با تراکم و تاج پوشش نسبتا انبوه کرده است. حفاظت از سطحی چنین گسترده و توسعه بیشتر آن نیازمند شناختی همه جانبه از ویژگی­های آن به ویژه نیاز آبی این گونه گیاهیست. در این تحقیق نیاز آبی گونه سمر با استفاده از معادله تلفیقی پنمن-مان تیث-فائو و روش WUCOLS III (Water Use Classifications of Landscape Species)برای هشت ناحیه رویشی از اهواز تا چابهار تعیین گردید. دو پارامتر مهم و اساسی برای محاسبه نیاز آبی هر گونه گیاهی، شامل تبخیر و تعرق مرجع و ضریب گیاهی است. تبخیر و تعرق مرجع با استفاده از معادله تلفیقی پنمن-مان تیث-فائو با کاربرد برنامه نرم افزاری  Cropwat.۸ انجام شد و برای محاسبه ضریب گیاهی از روش WUCOLS III استفاده گردید. در روش مذکور به جای ضریب گیاهی از ضریب دیگری به نام ضریب منظر یا عرصه (Landscape Coefficient) استفاده می شود که از طریق سه فاکتور گونه گیاهی، تراکم گیاهی و میکرو اقلیم تعیین می شود. برای محاسبه تبخیر و تعرق مرجع داده های اقلیمی مورد نیاز از نزدیکترین ایستگاه به عرصه های جنگلکاری شده با گونه سمر تهیه شد. وضعیت بافت خاک و عمق ریشه دوانی برای بوته های یکساله و یا دو ساله در عرصه های نهالکاری از طریق حفر پروفیل خاکشناسی بررسی و انجام شد. فنولوژی گونه مورد نظر از طریق منابع و مطالعات موجود تهیه گردید. پس از تکمیل اطلاعات و محاسبه تبخیر و تعرق مرجع (ET۰) و ضریب منظر، نیاز آبی گونه سمر برای هشت ناحیه مورد مطالعه محاسبه گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که دشت آزادگان با ۲۵۵ میلیمتر در طول هفت ماه از سال، بیشترین و چابهار با ۱۷۴ میلیمتر در طول نه ماه از سال، کمترین مقدار را برای آبیاری تکمیلی نیاز دارد. البته بیشترین و کمترین مقدار آب ماهانه مورد نیاز آبیاری تکمیلی در دشت آزادگان ۵۲ میلیمتر برای ماه جولای و ۹ میلیمتر برای ماه آوریل است. همین مورد برای چابهار به ترتیب ۲۹ و ۵ میلیمتر برای ماه می و مارس برآورد شده است. در بندرعباس بیشترین و کمترین مقدار آب مورد نیاز به ترتیب ۳۳ و ۱۲ میلیمتر برای ماه جون و نوامبر است. این موضوع نشان می دهد که میزان آب مورد نیاز برای آبیاری گونه سمر در مناطق رویشی مشابه و ماههای مختلف سال متفاوت است، درحالی که در بخش های اجرایی تاکنون کمتر به آن توجه شده است.

تبخیر و تعرق مرجع, ضریب گیاهی, کراپ وات, ضریب منظر, معادله تلفیقی پنمن-مان تیث-فائو