ایرج مهدی زاده - استادیار گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
سیدعلیرضا قاسمی - دانشجوی کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی، گروه روان شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

هدف؛: تربیت نسل و چگونگی آن توسط والدین و به خصوص مادر، همواره موردتوجه نظام های تعلیم و تربیت جوامع و فرهنگ های مختلف بوده است. بر همین اساس، پژوهش حاضر باهدف بررسی و تبیین شایستگی های مادران ایرانی در فرزندپروری انجام شد.روش: این مطالعه به روش مروری نظام مند انجام گرفت. به این منظور مطالعات فارسی معتبری که در حوزه شایستگی های مادر در فرزندیروری در بازه ۵ سال اخیر از آبان ماه ۱۳۹۷ تا آبان ماه ۱۴۰۲ انجام گرفته بود، در پایگاه های اطلاعاتی «Ensani»، «SID»، «CIVILICA»، «Google Scholar» و «Magiran» جست وجو شدند. از کلیدواژه های «مادر»» «فرزندپروری»» «تربیت». «شایستگی مادر» به صورت مجزا و ترکیبی جهت استخراج مقالات از منابع فوق استفاده شد. مقالات مرتبط با این کلیدواژه ها دانلود شد و موارد تکراری حذف شدند و بر اساس عنوان، چکیده و معیارهای ورود معین موردبررسی قرار گرفتند. درنهایت ۱۶ مقاله وارد مرور نظام مند شد.بحث و نتیجه گیری: یافته های پژوهش درزمینه شایستگی های مادران ایرانی در فرزندپروری به طورکلی در ۶ دسته باورهای دینی و اعتقادی (عبادت باخدا و برقراری رابطه معنوی باخدا، ایمان مادر درونی کردن دین داری در فرزندان، مهر و محبت به فرزند، آموزش محبت به خدا و اهل بیت (علیهم السلام)؛ مطالعه زندگی مادران الگو همچون حضرت زهرا (س) و مادر موسی و عیسی، آداب شیر دادن به نوزاد، نمازخوانی، همراهی کودک در مراسم عزاداری، آموزش عفت، حجاب و حیا به دختران)، پایبندی به اصول اخلاقی (عامل به معارف و دستورات دینی، آشنایی با اصول تربیت فطری، عاطفی و اجتماعی، داشتن عزت نفس، گفتن حقایق، عمل به وعده ها، ایستادگی در برابر ناحقی، بخشش، صبر و بردباری، توجه به همنوعان مسئولیت پذیری، پذیرش خطاها و کاستی ها)، آشنایی با اصول فرزندپروری (مطالعه و رشد دانش نظری درزمینه فرزند پروری، بازی با فرزند. پذیرش فرزند بدون توجه به جنسیت وی, توانایی شناسایی تعارضات مادر-فرزندی و اقدام علمی در راستای رفع تعارضات، اشنایی با کارکردهای مکانیسم تنبیهی، تربیت بدنی و جسمانی فرزندان و نظارت و کنترل منطقی رفتار و عمل فرزند)، اهمیت به فرزند پیش از تولد وی (درخواست فرزند صالح از خدا، دادن تغذبه سالم و حلال به جنین نام و یاد خدا و استعانت از وی هنگام اعمال مختلف در دوران بارداری، آرامش و حفظ سلامت روان مادر در دوران بارداری)، آموزش به فرزند (آموختن آداب، رسوم ومهارت های اجتماعی, آموزش برقراری ارتباط موثر آموزش خود مراقبتی های جسمانی/ روانی مادر تقویت ارتباط فکری و عقلانی فرزند، آموزش تعهد و اخلاق، انتقال هنجارها و ارزش های فرهنگی جامعه، آموزش نظم اجتماعی، آموزش ازدواج آسان و تسهیل ازدواج فرزندان) و مهیاکردن شرایط تربیت و فرزندپروری (حفظ کانون گرم خانواده توسط مادر، انتقال حس امنیت و آرامش به فرزندان، تشویق و تحسین و پرهیز از سرزنش، وقت صرف کردن برای کودک، برقراری عدالت میان فرزندان و اجتناب از تبعیض) قرار گرفتند. مجموعا نتایج پژوهش ضمن تبیین ضرورت توجه به نقش مادران در فرزندپروری کودکان و نوجوانان، دارای تلویحات کاربردی برای متصدیان تعلیم و تربیت و نهادهای تربیتی-آموزشی است تا در راستای رشد و اعتلای جایگاه مادر و کارکردهای تربیتی وی، اهتمام ورزند.

مادر، شایستگی، فرزندپروری، مطالعه مروری نظام مند