حسین براتی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد.
حسن نقی زاده - استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد.
سهیلا پیروزفر - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد.

مسئله اقتدای حضرت عیسی (ع) به حضرت مهدی (ع) از جایگاه ویژه ای در میان احادیث اسلامی برخوردار است. پژوهش حاضر می کوشد با روشی توصیفی-تحلیلی و با رویکردی تاریخ انگاره ای به بررسی این مسئله پرداخته و آن را با توجه به گفتمان های حدیثی و رویکردهای مختلف محدثان شیعه بازخوانی کند و در عین حال به بررسی سندی آن نیز اهتمام ورزد. نتایج نشان می دهد این گزاره در دوره های مختلف و نزد دانشیان حدیثی شیعه به یک صورت نقل نشده و دست کم، چهار دوره گفتمانی را پشت سر نهاده است: ابتدا در کتاب منسوب به سلیم در ضمن گفت وگوی راهبی مسیحی با امام علی (ع) و همچنین گفتمان تفسیری-روایی کتب منسوب به علی بن ابراهیم قمی و فرات کوفی مطرح می شود؛ سپس نزد عالمانی چون شیخ کلینی و شیخ طوسی جایگاه نه چندان پررنگ آن مشاهده می شود؛ با نقل گسترده آن توسط شیخ صدوق، دوره طلایی خود را طی می کند و تثبیت می شود؛ در دوره بعدی هم نزد محدثان متاخر، جنبه کارکردگرایانه آن و حضور آن در پیوند بیش از پیش با برخی مباحث اعتقادی غلبه می کند. هرچند این گزاره از نظر اصول حاکم بر علم رجال و درایه در میان روایات شیعه به اصطلاح صحیح السند نیست، اما کثرت نقل آن به طرق مختلف در میان فریقین، ارزش آن را نشان می دهد.

حضرت عیسی (ع), حضرت مهدی (ع), محدثان, انگاره, منابع روایی