مهدی رضائی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون
مریم خسروانی خانیمنی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

شکل­گیری جریان تصوف در قرن دوم هجری، از یک سو منشا تحولات فراوانی در حوزه های مختلف اجتماعی شده و از سوی دیگر این جریان فکری، پذیرای اندیشه ها، سلیقه ها و برداشت­های گوناگون دینی شده است. این تاثیر و تاثرات سبب بروز درگیری و نزاع درونی جریان فکری تصوف شده است. در مراحل رشد و رونق تصوف، جوامع اسلامی درگیر حمله های بنیان کن مغول شدند که در همه سطوح فرهنگی و اقتصادی جامعه تاثیر نهاد و بی شک جریان فکری و اجتماعی تصوف نیز از این تاثیرات نمی­توانست برکنار بماند. در این پژوهش سعی شده نقدهایی که صوفیان سده­های پنجم و ششم – به عنوان سده های قبل از حمله مغول - و صوفیان سده های هشتم و نهم -که پس از ویرانی مغول قرار دارد - در آثار خود بر دیگر صوفیان روا داشته اند، استخراج و هر دوره با هم دیگر مقایسه شود تا بتوان از این میان به شناخت بهتر و بیشتری از جریان­های نابه هنجار تصوف قبل و بعد از حمله مغول دست یافت. در پایان نتیجه گرفته می شود، حمله مغول به شکل مستقیم بر دگرگونی­های صوفیانه و نقدهای درون مشربی آنان تاثیر نگذاشته است.

تصوف, عرفان, مغول, نقد