محمد مهرنیا - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران.
مصطفی اسدی - استاد پژوهش، بخش گیاه شناسی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
ایوب مرادی - محقق، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران.

بسیاری از گیاهان شناخته شده انحصاری با پراکنش محدود، در معرض خطر انقراض قرار دارند و حفاظت و پیشگیری از انقراض آنها ضروری است. گونه Quercus castaneifolia انحصاری منطقه ای و رویشگاه آن کوه های قفقاز و شمال ایران است. جایگاه حفاظتی این گونه بر اساس معیار ها و شاخص های IUCN بررسی شد. میزان حضور گونه در محدوده انتشار آن، ۱۵۳۱۷۲ کیلومتر مربع برآورد شد و در گروه LC (با حداقل نگرانی) قرار گرفت، بر اساس محدوده حضور (EOO) نیز، هیچ خطری این گونه را تهدید نمی کند. از ۳۶ جمعیت این گونه در رویشگاه های مختلف کشور موفق به جمع آوری نمونه گیاهی و اطلاعات رویشگاهی شدیم که بر اساس این مشاهده ها و اندازه گیری ها، سطح تحت اشغال گونه ۱۳۳۹ کیلومتر مربع محاسبه و آسیب پذیر ارزیابی شد، ولیکن بر اساس گزارش های موجود در رابطه با سطح جنگل های شمال، مطالعات و مشاهده های میدانی نگارندگان، گونه Q. castaneifolia در مناطق شمال کشور از سطح دریا تا ارتفاعات فوقانی جنگل، پوششی وسیع، پیوسته و خوب داشته است، به طوری که یکی از گونه های غالب (Dominant) محسوب می شود، توده جنگلی و جامعه گیاهی تشکیل می دهد و زادآوری خوبی نیز دارد. بنابراین، بر اساس وضعیت موجود، این گونه در ایران به طور جدی در معرض تهدید نیست و نگرانی در مورد آن کم است. ولیکن با توجه به شرایط شکننده موجود در جنگل های هیرکانی و رویشگاه های پایین دست آن که در معرض تخریب هستند، به علاوه بهره برداری بی رویه از چوب گونه بلند مازو به عنوان الوار و سخت و فشرده شدن خاک پای درخت، بقا و ادامه حیات آن با مشکل مواجه خواهد شد. بنابراین، با توجه به خطراتی که امروزه آن را تهدید می کند و اینکه با کاهش جمعیت روبه رو است، نظارت و ارزیابی مداوم این گونه با ارزش جنگل های هیرکانی باید در دستور کار سازمان های ذی ربط از جمله سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور قرار گیرد، همچنین، محققان گیاه شناس باید با بررسی های میدانی دوره ای، وضعیت حفاظتی گونه را به مسئولان مرتبط گزارش کنند تا حفاظت و حمایت لازم از آن به عمل آید. به علاوه گسترش کاشت آن در پارک ها، درخت کاری ها، باغ های گیاه شناسی و آربراتوم ها به حفظ و نگهداری این گونه ارزشمند در کشور کمک شایان توجهی خواهد کرد.

بلوط, بلندمازو, انحصاری, هیرکانی, ایران