محمدحسین لباسچی - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
ابراهیم شریفی عاشورآبادی - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

کشت و استقرار گیاهان دارویی چند ساله در دیمزار های کم بازده و مراتع تخریب شده ضمن ایجاد پوشش گیاهی مناسب، می تواند از فرسایش ناشی از شخم های مکرر سالانه جلوگیری کرده و تحولی در حفظ و احیای اکوسیستم های زراعی دیم کشور ایجاد کند. برای اثبات این فرضیه، آزمایش های متعددی در قالب طرح ملی در هفت منطقه نمونه دیم در استان های خراسان شمالی، گیلان، آذر بایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه، اصفهان و تهران از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ اجرا شده است. نتایج آزمایش های مزرعه ای سال های مختلف در استان ها حاکی از استقرار کلیه گونه های مورد بررسی در شرایط دیم بود. بیشترین میانگین عملکرد ماده خشک  در Thymus daenensis  و T. kotschyanus  به ترتیب با ۲۹۹۴ و۲۸۸۴ کیلوگرم در هکتار در کردستان، کرمانشاه و تهران در تراکم هشت بوته در مترمربع مشاهده شد. بازده اسانس هم از ۰/۶۹ تا ۳/۱۱ درصد در تیمار های مختلف متفاوت بود و T. daenensis  در کرمانشاه و کردستان بیشترین درصد اسانس را به خود اختصاص داد. بر اساس نتایج به دست آمده افزایش عملکرد ماده خشک در تراکم بالا در شرایط دیم استان های کرمانشاه، کردستان و تهران (دماوند) نشان دهنده ظرفیت بالای تولید آویشن در شرایط دیم با بارندگی تا ۴۰۰ میلی متر در سال و مناطق نیمه استپی سرد است. بالاترین مقدار تیمول از  T. daenensis   نیز با ۸۰/۳۳ درصد و بیشترین کارواکرول از T. kotschyanus با ۷۱/۹ درصد از کل اسانس در دماوند به دست آمد. نتایج کلی حاکی از استقرار و عملکرد مناسب گونه های محلی آویشن در شرایط دیم کشور است که می توانند به عنوان گیاهان دارویی چند ساله برای دیم کاری معرفی شوند.

گیاهان دارویی, دیم, آویشن, تراکم, عملکرد ماده خشک, اسانس