علی شهنوازی - استادیار، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران.

این پژوهش به منظور شناسایی جایگاه استان های کشور از لحاظ میزان بهینه گی در تخصیص، ارتقای کارایی و میزان صرفه جویی ناشی از مصرف بهینه نهاده ها در زراعت کلزای آبی با استفاده از اطلاعات سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ وزارت جهاد کشاورزی انجام شده است. بیشترین مقدار نهاده­ ها در استان های کهگیلویه و بویراحمد (بذر)، سمنان (کود حیوانی)، زنجان (حشره­ کش­ها)، گلستان و اردبیل (قارچ کش)، قم (فسفاته)، خراسان رضوی (ازته)، البرز (پتاسه) و کردستان (ریز مغذی) مصرف شده است. عملکرد کلزا در مزارع آبی از ۱۵۱۴ الی ۴۲۶۸ کیلوگرم در هکتار متغیر بوده و به طور میانگین ۲۶۱۶ کیلوگرم در هکتار می ­باشد. هزینه تولید در هر هکتار این محصول در استان های مختلف از ۲۵/۴۹ (استان خراسان جنوبی) تا ۶۹/۰۷ (استان البرز) میلیون ریال متغیر بود. با توجه به قیمت نهاده ها، کارایی هزینه ای در زراعت کلزا در کشور ۷۱ درصد و بیشترین آن مربوط به استان های کردستان، هرمزگان و خراسان شمالی و کمترین آن مربوط به استان های سمنان، قم و خراسان رضوی بود. لذا در شرایط حاضر لازم است از میزان مصرف بذر (یک کیلوگرم)، حشره کش (یک کیلوگرم)، فسفاته (۳۱ کیلوگرم)، ازته (۱۵۱ کیلوگرم) و پتاسه (۱۲ کیلوگرم) کاسته و بر میزان مصرف ریزمغذی ها به اندازه ۰/۳ کیلوگرم در هکتار افزوده شود. میزان صرفه جویی حدود ۲/۹۶ میلیون ریال بوده و بیشترین صرفه جویی بابت مدیریت مصرف کود ازته (۱/۳۹ میلیون ریال) است. کاهش قیمت نهاده­ ها منجر به کاهش کارایی هزینه ای از ۷۱ درصد به ۶۸ درصد و افزایش اثربخشی نهاده ها منجر به افزایش کارایی هزینه ­ای به ۷۲ درصد می شود، در نتیجه رویکرد کلی در زراعت کلزای آبی کشور، افزایش کارایی نهاده های تولیدی بوده و پرداخت یارانه در نهایت برکارایی هزینه ای تاثیر منفی خواهد گذاشت.

اثربخشی نهاده ها, تخصیص بهینه, رتبه بندی, صرفه جویی, کارایی هزینه ای, مدیریت