علیرضا کیانی - استاد، بخش تحقیقات فنی و مهندسی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران.

تولید دانه­های روغنی به دلیل نیاز و تقاضای فراوان در داخل کشور به مواد حاصل از آن (فرآوری شده یا خام)، نقش مهمی در تامین امنیت غذایی کشور دارد و متولیان در تلاش هستند تا سطح زیرکشت این نوع گیاهان را افزایش دهند و به همین دلیل برای رسیدن به هدف اشاره شده، سرمایه­گذاری­های متعددی در این حوزه انجام شده است. از آنجا که عمده گیاهان دانه­روغنی تابستانه هستند و بدون آبیاری عملکرد اقتصادی ندارند، در نتیجه مهم است تا برنامه آبیاری این مزارع هم بخوبی تهیه شود. تعیین آب مورد نیاز گیاه یکی از عوامل کلیدی برای مدیریت آبیاری است و خصوصا در شرایط کمبود منابع آبی، با هدف استفاده کاراتر از آب برای برنامه­ریزان بخش کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این نوشتار چهار گیاه دانه روغنی مهم استان شامل سویا، کلزا، کنجد و آفتابگردان انتخاب شدند و ابتدا با استفاده از رابطه پنمن-مانتیث و نرم­افزار EToCal و داده­های هواشناسی طولانی مدت بر مبنای دو ایستگاه هواشناسی سینوپتیک گرگان و گنبد تبخیر- تعرق پتانسیل و سپس با استفاده ضرایب گیاهی و بارش موثر نیاز خالص آبی گیاه برآورد شدند. نتایج بررسی نشان داده است که مقادیر فصلی آب مورد نیاز خالص گیاهان دانه­روغنی شامل سویا، کنجد، آفتابگردان و کلزا در دشت گرگان به ترتیب برابر ۳۹۷۰، ۳۴۸۰، ۳۵۰۰ و ۱۵۰۰  متر مکعب در هکتار و در دشت گنبد برابر ۴۶۰۰، ۴۲۱۰، ۴۲۲۰ و ۱۷۸۰ متر مکعب در هکتار می­باشد. این نتایج به روز شده از نیاز خالص آبی گیاهان قابل توصیه برای برنامه آبیاری آنها در منطقه است و می­تواند جایگزین برنامه آبیاری مرسوم شود.

تبخیر- تعرق, نرم افزار EToCalc, گلستان