مرتضی دانشیار - استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

اهمیت ادبی سیرالملوک یا سیاست نامه و جایگان آن در تاریخ اندیشه سیاسی ایرانیان بی نیاز از شرح است. با وجود این، اشتباهات و تناقضاتی در آن هست که از یک سو منش و دانش نویسنده و از سوی دیگر، انتساب این کتاب را به خواجه نظام الملک توسی به چالش کشیده است. گرچه این دو قضیه، موضوع پژوهش های پرشمار بوده است، اما تاکنون در پژوهشی جامع، به اغلاط و تناقضات کتاب پرداخته نشده است و بحث در باب صحت و سقم انتساب آن و هویت مولف نیز، ادامه دارد. در پژوهش حاضر، ضمن نقد و جمع بندی نتایج پژوهش های موجود، که گاه بسیار متناقض بوده اند، اغلاط و تناقضات متعدد کتاب آشکار شده است تا از رهگذر آن احتمال جعل و در صورت تصدیق، هویت جاعل نیز بررسی شود. بخشی از یافته های این پژوهش نشان می دهد که بخشهای مغلوط و متناقض کتاب، مهم ترین گواه جعل بخشی از سیرالملوک است. این مجعولات و تطبیق محتوای آنها با فضای زمانه نیز حاکی است که جاعل بی گمان از فرزندان نظام الملک یا وابستگان آنان بوده است.

سیاست نامه/سیرالملوک, جعل کتاب, سلجوقیان, دبیران سلجوقی, خواجه نظام الملک طوسی