مسلم یزدانی - دانش آموخته دکتری علوم زمین، گرایش آموزش، دانشگاه اشفورد، امریکا

زون کپه‎داغ، شامل سازندهای هیدروکربوری گسترده و میادین گازی متعددی، می باشد که در شمال شرقی ایران، واقع شده و در یک راستای WNW تا ESE، از شرق دریای خزر به ترکمنستان و سپس ایران، امتداد یافته است، از نگاه مورفولوژیک، کپه‎داغ، منطقه‎ای کوهستانی است که فازهای آلپی پایانی در شکل‎گیری سیمای امروزی آن، نقش اساسی داشته‎ است. شرایط رسوب گذاری و رخدادهای زمین‎ساختی حاکم بر پهنه کپه‎داغ، به پهنه زاگرس، شباهت دارد که از آن جمله می‎توان به زمان چین‎خوردگی نهایی، روند عمومی چین‎ها، نبود تکاپو‎های ماگمایی و رژیم‎ های فشارشی، اشاره کرد. از دوره لیاس تا اوایل الیگوسن، دریای کم ژرفایی در شمال ایران، وجود داشته است. ضخامت رسوبات ممتد دریایی در این حوضه به ۶۰۰۰ متر می رسد و رسوبات ژوراسیک تا الیگوسن، به طور هم شیب، روی یکدیگر، قرار گرفته اند. رسوبات دریایی تا اواخر کرتاسه بالایی، ادامه داشته و جنبش های ملایم خشکی زایی، در اواخر ژوراسیک و اوایل کرتاسه، رخ داده است. در رسوب گذاری این حوضه، به خصوص در قسمت های عمیق، وقفه قابل ملاحظه ای مشاهده نشده است. ردیف چینه شناسی آن از قدیم به جدید؛ شامل سازندهای کشف رود، چمن بید، مزدوران، شوریجه، تیرگان، سرچشمه، سنگان، آیتامیر، آب دراز، آب تلخ، نیزار، کلات، پسته لیق، چهل کمان و خانگیران را در بر می گیرد و قدمتی از ژوراسیک زیرین تا نئوژن دارد. واحدهای ژوراسیک بالایی (سازند مزدوران)، مهم ترین منشاء هیدروکربورهای گازی این ناحیه می باشند. در پالئوسن، به علت پسروی دریا، قسمت عمده کپه داغ، از آب خارج شده اما چین خوردگی محسوسی مشاهده نمی شود. یک نشست ناحیه ای، موجب پیشروی دوباره دریای ائوسن در ناحیه کپه داغ شده است. در این میان، منطقه امامقلی-باجگیران به لحاظ تداخل و برونزد سازند های هیدروکربوری، از اهمیت خاصی برخوردار است.

کپه داغ، امامقلی-باجگیران، سازندهای هیدروکربوری، حوضه رسوبی