فاطمه رسا - دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران.

اصطلاح هنر خام توسط ژان دوبوفه، نقاش برجسته فرانسوی بعد از جنگ جهانی دوم مطرح شد که به هنری اشاره دارد که نشات گرفته از افرادی است که به گونه ای از جامعه فاصله دارند. این افراد شامل بیماران روانی، زندانیان، انسان های ترد شده که دچار ترومای شدید هستند و معتادان حواشی نشین و انسان هایی از این قبیل می باشد. این افراد هیچ گونه تعلیمی در این باره ندیده اند و خلاف قوانین و تنها بر اساس رویاها و تخیلات خود به خلق اثر هنری می پردازند. هدف از این پژوهش، بررسی هنرخام در آثار بیماران روانی است و به این امر می پردازم که چگونه آثار این بیماران را جزو هنر خام بدانیم. به این منظور، به بررسی آثار بیماران روانی کارگاه هنر، واقع در واحد کار درمانی بیمارستان روانی دکتر حجازی مشهد پرداختم و آثار هنری این بیماران را از دیدگاه هنر خام مورد بررسی قرار دادم. در این کارگاه که به مدت سه ماه از بیماران آثاری دریافت شد، تعدادی از افراد را یافتم که استعدادی نهفته در زمینه هنر داشتند. در این کاراگاه، هنر درمانی را جدا از این پژوهش دانستیم؛ چراکه هدف اصلی هنر درمانی درمان است؛ نه آفرینش هنری. آثاری که در این کارگاه توسط بیماران روانی تولید می شد، با نهایت آزادی عمل و بدون هیچ گونه آموزش قبلی و تنها برای بیان شخصی احساسشان در لحظه شکل گرفته بود. در این میان، آثار برخی از بیماران دارای ارزش هنری در خور توجهی بود که بیمار به طور ناخودآگاه و با شور و شوق درونی به خلق آن پرداخته و خود به این امر واقف نبود و ادعایی در این زمینه نداشت، بنابراین این امر خام بودن آثار این افراد را به ما نشان می دهد و می توانیم آنان را هنرمندان خام و دور افتاده ای از جامعه بدانیم که نیاز به معرفی و دیده شدن در جامعه هنری را دارند.