سید محمدرضا سبط الشیخ - دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی

زندگی اجتماعی ایجاب می کند که باید جهت اداره جوامع، قوانینی جعل شود. اما قوانین از کجا سرچشمه می گیرد و چه کسی می تواند قانون وضع کند؟ براساس مبانی اسلام ناب، شارع حقیقی کسی جز خدا نیست. از این رو جمعی معتقدند که حق تشریع فقط از آن خداست و هیچ فردی حتی پیامبر اسلام۶ نیز از این حق برخوردار نیست. اما برخی دیگر چنین می پندارند که براساس روایات و دلایل دیگر حق تشریع به پیامبر تفویض شده و پیامبر نیز این حق را به ائمه اطهار: اعطا کرده است. طرح این مسئله با عنوان ولایت تشریعی پیامبر اکرم۶ و امامان معصوم:، جزء مباحث بسیار مهم و مطالعاتی میان رشته ای، در جمع محققان علوم دینی قرار گرفته است. هر چند که بحث ولایت تشریعی، مفهومی جدید است که در سده های قبل از آن در کتب اسلامی خبری نبوده است لیکن از زمان پیامبر اکرم۶ این مسئله، مصادیقی برای خود داشته است. البته باید گفت در مورد ولایت تکوینی بحث های بسیاری از سوی متکلمان شیعه در اثبات و قلمرو آن مطرح شده است، اما آنان در مورد ولایت تشریعی کمتر سخن گفته اند.دیدگاه های مختلف علما و بزرگان از تمام فرقه های اسلامی شامل عرفا و صوفیان، فلاسفه، متکلمین و فقها، همه نشان از غامض بودن و دشوار بودن فهم این مسئله و همچنین دشواری تببین این نظریه است. دعواها و رد و اثبات هایی که علما در مقام علمی پیرامون این مسئله داشته اند نشان از مهم بودن و اثرگذاری این مسئله چه در ناحیه علمی و عقائد و چه در ناحیه عمل و وضع جامعه و حکومت دارد.چه بسا در طول تاریخ عده ای با قبول این مسئله و تسری آن به غیر معصوم به دلیل فهم ناقص و اشتباه این مسئله موجب شدند حکومت ها و دولت ها از این آراء سوء استفاده کنند و عقائدی ناصحیح و خرافی را ترویج دهند و در نهایت عده ی کثیری از مسلمانان در مسیر رشد انسانی و الهی خود به بیراهه کشانده شوند.

فقیهان، امامیه، ولایت، تشریعی، معصومان، رهیافت، تاریخی.