افسانه پوریان - دانش آموخته کارشناسی ارشد آب و هوا شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران
عبدالواحد صفرزائی - دانش آموخته گروه علوم و صنایع غذایی، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی، بم، ایران
مهدی براهوئی اول - دانش آموخته کارشناسی ارشد برنامه ریزی روستایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران

سکونتگاههای روستایی در کشور در دوره های زمانی مختلف همواره تحت تاثیر عوامل متعدد، با چالش های گوناگون محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی مواجه بوده اند. شهر زاهدان به عنوان مرکز استان، یکی از کلان شهرهای کشور است که صدها روستا در اطراف آن وجود دارد. دسترسی روستاها به کانونهای شهری، باعث بروز مشکلاتی در سطح روستاها شده و زمینه های گذار شهری شدن را برای آنها فراهم نموده است. هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه شهر زاهدان در تحولات کالبدی-فضایی روستاهای پیرامون است. پژوهش حاضر بر اساس هدف جزء تحقیقات کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق روستاهای بخش مرکزی شهر زاهدان است که از این بین ۲۰ روستا به عنوان جامعه نمونه انتخاب شد. روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و میدانی با ابزار پرسشنامه و مشاهده است. روش تحلیل دادهها استفاده از آزمونهای آماریT، کروسکالوالیس، تحلیل واریانس فیشر، مدل MOORA و GIS است. نتایج آزمون کروسکالوالیس و مدل مورا نشان داد شهر زاهدان باعث پیامدهای زیست محیطی منفی برای روستاهای پیرامون شده است. نتایج آزمون T و تحلیل واریانس و پهنه بندی GIS نیز نشان داد شهر زاهدان باعث بروز تحولات کالبدی در روستاهای پیرامون شده است. در بعد اقتصادی، نتایج آزمون T و فیشر نیز نشان داد تاثیرات شهر زاهدان بر بخش کشاورزی و صنعت منفی بوده است و بالعکس در بخش خدمات اثرات مثبتی داشته است. در بعد اجتماعی نیز نتایج تحقیق نشان داد شهر زاهدان باعث ایجاد نقش خوابگاهی و افزایش جابجایی جمعیت، تبادلات فرهنگی و... شده است.

شهر زاهدان، تحولات کالبدی-فضایی، تحولات اقتصادی-اجتماعی.