علی اسدی کنگرشاهی - دانشیار بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران
نگین اخلاقی امیری - استادیار بخش علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

هدف از این بررسی، ارزیابی مدیریت کوددهی نیتروژن برای درختان مرکبات بود. این ارزیابی می­تواند به شناخت بهتر نیاز نیتروژنی، مقدار کوددهی، زمان مناسب کوددهی، روند جذب و ذخیره­سازی نیتروژن در این درختان  منجر شود که در بهینه­سازی توصیه های کودی نیتروژن بسیار موثر است. به طور میانگین در درختان یک باغ بارده یک هکتاری مرکبات حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم نیتروژن وجود دارد که حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد آن در برگ­های این درختان می­باشد و به طور میانگین  ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم نیتروژن در سال در ساختار اسکلتی این درختان رسوب و ذخیره می­شود. بر اساس این نتایج و بر اساس بررسی بلندمدت آزمایش­های کوددهی با مرکبات در ایران و سایر نقاط مختلف جهان برای پایداری تولید، بهبود عملکرد و کیفیت میوه، رشد مناسب و سلامت درختان مصرف حدود ۲۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در سال نیاز است که حدود ۳۰ تا ۵۰ از این نیتروژن مصرفی در تولید میوه­ها مشارکت دارد، حدود یک دهم آن در ساختار درختان رسوب و ذخیره می­شود و تعادل بین نیتروژن مصرفی و جذب شده توسط درختان با شستشوی نیتروژن از پروفیل خاک و تلفات گازی نیتروژن ایجاد می­شود. نتایج آزمایش با کودهای نشاندار (۱۵N) نشان داد که بیشترین راندمان جذب نیتروژن در درختان مرکبات از تشکیل میوه تا بلوغ میوه رخ می دهد و پس از برداشت و به ویژه در زمان حداقل فعالیت (زمستان) و اوایل فصل رشد راندمان جذب بسیار کم است. بنابراین در زمانی که جذب نیتروژن از خاک هنوز بسیار کم است ذخیره نیتروژنی در بافت های قدیمی تر، بیشترین نقش در رشد و توسعه برگ ها، سرشاخه­ها، گل­ها و میوه­ چه ­ها در اوایل فصل رشد (شروع رشد سرشاخه ­ها، گلدهی و تشکیل میوه) دارند. همچنین نیتروژن موجود در مواد آلی خاک حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلوگرم در هکتار در باغ­های با یک تا دو درصد ماده آلی است این نیتروژن موجود در مواد آلی خاک و نیتروژن ذخیره درختان نقش مهمی در تنظیم عرضه نیتروژن به اندام­های جدید در حال رشد و توسعه، به ویژه در شروع فصل رشد دارند. بنابراین هدف از کوددهی نیتروژن تضمین پایداری تولید، رشد مناسب درختان و بهبود عملکرد و کیفیت میوه است و کوددهی خاکی قبل از گلدهی و تشکیل میوه تاثیری در رشد سرشاخه­های بهاره، گلدهی و تشکیل میوه در سال جاری ندارد. لذا توصیه می شود که باغ داران، کوددهی قبل از گلدهی و تشکیل میوه را با حداکثر ۱۰ الی ۱۵ درصد نیاز سالانه درختان شروع نمایند و به تدریج، مقدار مصرف (درصدی از نیاز سالانه) را متناسب با فنولوژی رشد میوه افزایش داده و در اواسط مرحله اول تا اوایل مرحله دوم رشد میوه به حداکثر مقدار مصرف ارتقا داده شود. سپس در اواسط مرحله دوم رشد میوه (با توجه به رقم) مصرف نیتروژن متوقف یا به حداقل مقدار کاهش داده شود.

تعادل نیتروژن, تغذیه نیتروژن, نیاز نیتروژن, نیتروژن ذخیره