فرشته محمدحسنی جور - استادیار، دانشگاه پیام نور تهران
لیلا عزیزآبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد بیوفیزیک، تفت یزد
سعید رضایی زارچی - استادیار، دانشگاه پیام نور تهران
حسین ابرقویی - دانشیار، دانشگاه پیام نور تهران

گیاه دارویی ریحان از جمله گیاهان دارویی در طب سنتی و در صنایع غذایی نیز استفاده بسیار دارد. به منظور بررسی اثرات پرایمینگ بذر بر شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه ی گیاه دارویی ریحان (ریحان سیاه، ریحان بنفش)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در ۳ تکرار شامل تیمارهای آزمایشی امواج فراصوت (۳۰ و ۴۰ کیلوهرتز) در زمان های ۰، ۲، ۴، ۶ و ۸ دقیقه و هیدروپرایم در زمان های: ۰، ۴، ۸، ۱۲ و ۱۶ ساعت انجام شد. نتایج تاثیر معنی دار پیش تیمارهای مختلف بر خصوصیات جوانه زنی گیاه دارویی ریحان را نشان داد. بررسی اثرات متقابل سه گانه (رقم، پرایمینگ و زمان) بر صفات شاخص بنیه بذر، سرعت جوانه زنی بذور، درصد جوانه زنی و طول ساقه چه در سطح احتمال ۱ درصد (۰۱/۰>p) و برای سایر پارامترهای اندازه گیری شده در سطح احتمال ۵ درصد معنادار بود (۰۵/۰>p). یافته ها نشان داد پیش تیمار بذر با امواج فراصوت با شدت ۴۰ و زمان ۸ دقیقه طول ساقه چه، وزن تر و خشک گیاهچه و شاخص بنیه بذر را افزایش داده و منجر به افزایش شاخص های رشد و عملکرد در ریحان بنفش گردیده است. بیشترین سرعت جوانه زنی بذور در تیمار شدت موج ۳۰ کیلوهرتز و زمان ۸ دقیقه و تیمار هیدروپرایم به مدت ۱۶ ساعت در رقم بنفش دیده شد. همچنین بیشترین طول ریشه چه در هر ریحان سیاه در طول موج ۴۰ کیلوهرتز و مدت زمان ۴ ساعت دیده شد که با تیمارهای هیدروپرایم تفاوت آماری معنی داری در سطح ۵ درصد نداشتند. نتایج حاضر نشان می دهد تیمار هیدروپرایم ۱۶ ساعته بر سرعت جوانه زنی بذور با امواج اولتراسونیک به یک اندازه تاثیر داشته است. با توجه به نتایج حاضر به نظر می رسد استفاده از امواج فراصوت جهت افزایش شاخص های رشد و جوانه زنی بذور ریحان مفید باشد.

امواج فراصوت، ریحان سیاه، ریحان بنفش، بنیه بذور