عبدالله حسینی اسکندیان - گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی،دانشگاه تبریز، تبریز، ایران(نویسنده مسئول)

مسئله اراده آزاد از جمله مسائل مهم اندیشه است که محل تلاقی آراء مختلف الحادی و الهی بوده است. در این بین، برخی با توجه به یافته های نوین علوم اعصاب، جبرگرایی را وارد ورطه جدیدی کرده و از یافته های نوین علمی در جهت تقویت دیدگاه دترمینیستی خود سود جسته اند. سم هریس با بهره گیری از آزمایش بنجامین لیبت و تاکید بر عنصر محیط، اراده آزاد را توهمی بیش نمی داند و بر این باور است که ژنتیک و محیط دو عامل تعیین کننده در رفتارهای ما هستند. از سوی دیگر برخلاف هریس، صدرالمتالهین بر این باور است که اراده از لوازم نفس است و نمی توان منشائی خارج از نفس برای آن متصور شد. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی مبانی سم هریس و ملاصدرا در تبیین و تحلیل اراده آزاد بپردازد و در نهایت به نقد دیدگاه ماتریالیستی هریس منتهی شود. بینش سم هریس در تبیین اراده آزاد با چالش هایی عقلانی همچون عدم شمولیت همگانی، تاکید افراطی و تعیین گرا بر محیط، تاکید بر عنصر شانس و توجیه کردن برخی رفتارها به تصادفی بودن و انسان را عروسک بیوشیمیایی دانستن روبه رو است و  ازجهات مختلفی برمبنای حکمت صدرایی قابل بحث و تامل است.

اراده آزاد, سم هریس, علوم اعصاب, ملاصدرا, مادی گرایی