محمد آزادی مبارکی - Ph.D Student of Urban Climatology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
محمود احمدی - Associate Professor Climatology, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

شهرنشینی سریع در تبریز تاثیر قابل توجهی در محیط حرارتی شهری داشته و این تغییرات بر آب وهوا، محیط و کیفیت زندگی ساکنان تاثیر گذاشته است. پژوهش حاضر باهدف ارزیابی جزایر حرارتی شهری (UHI) تبریز با استفاده از روش­های خودهمبستگی فضایی و ارتباط آن با پارامترهای فیزیکی سطح انجام شد. برای محاسبه شاخص پوشش گیاهی و دمای سطح زمین از روش­های NDVI و الگوریتم پنجره مجزا (Split Window) بر اساس تصاویر سنجنده­های TIRS و OLI ماهواره Landsat ۸ استفاده شد؛ سپس رابطه بین تغییرات LULC، NDVI و دمای سطح زمین (LST) موردبررسی قرار گرفت؛ برای شناسایی UHI از روش­های خودهمبستگی فضایی Moran’s I و Hot Spot استفاده شد. نتایج نشان داد در کلان شهر تبریز ارتباط معکوس معنی­دار در سطح ۰۵/۰ بین LST و NDVI وجود دارد. کمینه LST محاسباتی ۹۹/۱۱ و بیشینه آن ۴۹/۵۸ درجه سلسیوس به ترتیب در مناطق مرکزی و شمال غربی شهر به دست آمده است. همچنین ارزیابی دمای سطح زمین با LULC نیز نشان داده است سطوح نفوذناپذیر به همراه بافت فرسوده شهری مهم­ترین دلایل تشدید UHI تبریز هستند. روش خودهمبستگی فضایی Moran’s I نشان داد LST شهر تبریز دارای ساختار فضایی بوده یا به عبارتی دارای الگوی خوشه­ای است و مقدار آن بین ۹۲/۰ تا ۹۵/۰ متغیر است. UHI تبریز از نوع پیرامونی و مثلثی شکل است که از کانون به جهات بر شدت و وسعت جزایر حرارتی شهری افزوده می­شود. بزرگ ترین UHI شناسایی شده در منطقه ۶ شهری به دلیل استقرار فرودگاه تبریز است، همچنین وجود زمین­های بایر و بافت فرسوده بیشینه LST را دارا می­باشند.

Urban heat island, LULC index, Getis-ord Gi* index, TIRS sensor, Tabriz