حسین تقی زاده رنجبری - دانشجوی دکترای، اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
محسن شوکت فدایی - دانشیار، اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
ابوالفضل محمودی - دانشیار، اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
فاطمه علیجانی - استادیار، اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
غلامرضا یاوری - دانشیار، اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده مقدمه و هدف: در این تحقیق، ابتدا یک الگوی برنامه­ریزی اقتصادی مناسب برای مدیریت منابع آب کشاورزی در استان کرمان ارائه گردید و در ادامه آثار بالقوه اعمال برنامه­های سیاستی طرف عرضه منابع آب بر زیربخش کشاورزی ارزیابی شد. مواد و روش­ها: در بخش اجرا، از کالیبراسیون سه مرحله­ای مدل اقتصادی جامع مبتنی بر روش برنامه­ریزی ریاضی اثباتی (PMP) و رویکرد ماکزیمم بی نظمی (ME) بهره گرفته شد. اطلاعات موردنیاز مربوط به سال ۹۷-۱۳۹۶ هستند که به صورت اسنادی و با رویکرد مطالعات منطقه­ای (مناطق A، B و C در طرح جامع الگوی کشت استانی) از طریق سازمان­های بخش کشاورزی و مدیریت منابع آب استان کرمان گردآوری شدند. یافته­ها: یافته­ها حاکی از آن است که با اجرایی شدن برنامه­های سیاستی طرف عرضه، الگوهای زراعی در مناطق مختلف استان کرمان به سمت توسعه سطح زیرکشت محصولات غله­ای و کم­آب پیش می­روند و محصولاتی مانند پیاز، پنبه و سبزیجات بیشترین کاهش سطح زیرکشت را به خود اختصاص می­دهند. در چنین شرایطی زارعین کرمانی حدود یک سوم از ارزش واقعی نهاده آب کشاورزی را در قالب هزینه­های استحصال و انتقال آب پرداخت می­کنند و زارعین مناطق جنوبی استان کرمان پایین­ترین سطح کشش قیمتی تقاضای آب (۱۷۵/۰) را به خود اختصاص می­دهند. محصولات ذرت دانه­ای و سیب زمینی به ترتیب با حفظ و تداوم کشت در مناطق A (کشاورزی در شرایط خشک) و C (کشاورزی در شرایط گرمسیری) الگوهای بهینه­­ای را جهت تامین نیاز موجود در این مناطق و مناطق هم جوار ایجاد می­کنند. همچنین، نتایج نشان داد که الگوهای بهینه کشت تدوین شده در شرایط اعمال سیاست کاهش عرضه منابع آب، بیشترین تغییرات بازده ناخالص کشاورزان کرمانی را در منطقه B (کاهش ۲۹/۱- تا ۳۱/۴- درصدی) و کمترین این تغییرات را در منطقه A (کاهش ۶۷/۰- تا ۰۸/۲-) ایجاد می­کنند. بحث و نتیجه­گیری: از این­رو، الگوهای تداعی شده در مناطق شمالی استان کرمان (A) در شرایط سیاست­گذاری طرف عرضه منابع آب بهینه­تر از الگوهای دیگر مناطق (B و C) هستند.

مدیریت منابع آب, کشاورزی, برنامه ریزی اقتصادی, سیاست گذاری, عرضه آب آبیاری