علیرضا پاک فطرت - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، ایران
مسعود تقوایی - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
اصغر ضرابی - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

فضاهای سبز شهری با ارائه طیف گسترده­ای­ از انواع عملکردها نقش موثری را در ارتقاء کیفیت زندگی شهری و دستیابی به توسعه پایدار شهری ایفا می­نمایند. از این­رو، ارزیابی فضاهای سبز از جمله مهم­ترین فرایندهای توسعه شهری جهت برنامه­ریزی عدالت محور می­باشد. ارزیابی وجوه کمی فضاهای سبز شهری از طریق رویکردهای مرسوم ارزیابی، نظیر رویکرد استاندارد مبنا، قابل انجام می­باشد. در این راستا پژوهش حاضر وضعیت و پراکنش فضای سبز عمومی (پارک­ها) شهر شیراز در زمان حاضر و تغییرات آن در یک دهه اخیر را بر اساس رویکرد استاندارد مبنا و مبتنی بر اصول توسعه پایدار ارزیابی می­کند. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و بر حسب روش­شناسی، توصیفی- تحلیلی می­باشد. داده­های تحقیق از طریق مطالعه اسنادی و برداشت میدانی گردآوری و در محیط­های GIS و SPSS اندازه­گیری و تحلیل گردیده­اند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که بطور کلی به دلیل توزیع فضایی نامناسب پارک­ها در سطح شهر شیراز، ساکنان همه مناطق باید به طور میانگین فاصله­ای (۶۰۰-۱۲۰۰متر) بیش از فاصله استاندارد لازم برای برای پارک­های همسایگی و محله­ای (۴۰۰متر) را جهت دسترسی به نزدیک­ترین پارک محل سکونت خود بپیمایند. در این میان میزان شاخص دسترسی برای پارک­های ناحیه­ای و منطقه­ای به تفکیک نشان دهنده وضعیت مکانی مطلوب پارک­های ناحیه­ای و در مقابل ضعف دسترسی به پارک­های منطقه­ای می­باشد. در خصوص شاخص سرانه، با فرض نادیده انگاشتن عدم هماهنگی سرانه پارک­ها با جعیت و تراکم آن در مناطق ۳، ۵، ۶، ۷، ۸ و ۹، میان سرانه سایر مناطق با سرانه مطلوب طرح جامع تفاوت محسوسی دیده نمی­شود. نتایج یافته­ها همچنین نشان می­دهد که پراکنش مجموع پارک­ها در شهر شیراز خوشه­ای بوده و تمرکز به سمت مناطق نسبتا برخوردار سوق پیدا کرده است. علاوه بر برخی ناهماهنگی­ها در وضعیت موجود، توسعه فضاهای سبز عمومی در یک دهه اخیر (۱۳۹۳-۱۳۸۰) هرچند به میزان اندک در راستای بهبود شاخص­های دسترسی و سرانه و در نتیجه دستیابی به اصول عدالت فضایی بوده، ولی نقش چندان مطلوبی را در تحقق اهداف توسعه پایدار ایفا ننموده است.

توسعه پایدار, رویکرد استاندارد مبنا, فضای سبز, شیراز