اسماعیل رحمانی - دانشگاه سیستان وبلوچستان
زهره هادیانی - استاد یار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

م       مناطق آزاد در دنیا به عنوان پنجره ای برای همگامی و هم پیوندی اقتصادی کشورها با اقتصاد جهانی، ایجاد رشد و تحول در صادرات و بهره مندی از سرمایه های داخلی و خارجی، به منظور دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی، افزایش اشتغال و انتقال فناوری ایجادشده اند. با افزایش جمعیت شهرهایی که تحت تاثیر برخی از عوامل، مانند یک منطقه آزاد تشکیل شده و گسترش می یابند، فعالیت و سرمایه گذاری به شدت توسعه یافته و نظام و سازمان کالبدی شهرها دستخوش تغییرات اساسی می گردد. هدف پژوهش حاضر ارزیابی و تحلیل اثرات فیزیکی منطقه آزاد بر رشد شهر چابهار و پیامدهای این تحولات در مقطع کنونی است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی– تحلیلی است. داده های پژوهش از طریق اسناد دولتی، آمارنامه ها و تصاویر ماهواره ای جمع آوری شده اند. بنابراین، به منظور درک میزان گسترش شهر از تصاویر ماهواره ای لندست، مربوط به سال های (۲۰۱۴، ۲۰۰۱ و ۱۹۹۱)، در نرم افزار Envi ۴.۸ استفاده شده و تحولات جمعیتی شهر از سال های۱۳۹۰-۱۳۳۵ با استفاده از روش های کمی موران و هلدرن تجزیه وتحلیل شده است. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان داد که توسعه فیزیکی شهر چابهار و گسترش حاشیه نشینی، بر اساس تصاویر ماهواره لندست از ۸۵۹ هکتار در سال ۱۹۹۱ به ۹۹۱ هکتار در سال ۲۰۰۱ افزایش پیداکرده است. در سال ۲۰۱۴ میزان گسترش شدت بیشتری داشته و به ۱۶۴۶ هکتار افزایش یافته است. همچنین نتایج روش کمی هلدرن نشان می دهد که ۷۳ درصد از رشد شهری مربوط به رشد جمعیت بوده و ۲۷ درصد باقیمانده آن، مربوط به رشد افقی و اسپرال است. ضریب موران در سال ۱۳۹۰ برابر با ۳۲/۰- به دست آمده که نشان می دهد الگوی رشد چابهار در این سال، یک الگوی تصادفی بوده است.

منطقه آزاد, گسترش فیزیکی, سنجش از دور, موران, هلدرن, شهر چابهار