طاهره نصر - استادیار گروه شهرسازی و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

فرسودگی ساختمان­ها و محله­ها در نابرابری میان «خدمات عرضه شده توسط بافت و نیاز امروز» نمود می­یابد. بافت­های فرسوده شهری که ساکنان بسیاری را نیز در خود جای داده است دارای شرایط بحرانی می­باشند. بافت­های فرسوده شهری در فرایند زمانی شکل گرفته و امروزه در محاصره تکنولوژی عصر حاضر و توسعه شهری جدید گرفتار شده­اند و از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی می­باشند که نمی­توانند جوابگوی نیاز ساکنین خود باشند. آسیب­پذیری خانه­های بافت­های فرسوده در برابر زلزله کاملا جدی است. زیرساخت­های بافت فرسوده از متوسط شهر بسیار کمتر است و فقر اقتصادی در بافت­های فرسوده، توان مشارکت و نظارت مردم را سلب کرده است. در توسعه پایدار شهرها، توجه به بافت­های فرسوده و نوسازی و بهسازی آنها بسیار قابل توجه می باشد. هدف اصلی این نوشتار بررسی توانمندسازی بافت­های فرسوده می­باشد و در این راستا ضمن مروری بر تعاریف فرسودگی از منظر علمی و حقوقی، نوسازی بافت­های فرسوده به عنوان یکی از مولفه­های قابل توجه در توسعه پایدار مورد بررسی قرار می­گیرد. لذا پس از مروری تاریخی بر نوسازی بافت­های فرسوده جهانی، به بررسی آن در ایران پرداخته و ضمن آسیب­شناسی آن در تاریخ کشور، به ارائه پیشنهادات این امر در بافت­های شهری امروز می­پردازد. این تحقیق بر اساس نوع داده­ها و متغیرها، تحقیقی کیفی است. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی- اسنادی می باشد. متغیر مستقل تحقیق با توجه به موضوع پژوهش، بافت­های فرسوده شهری و متغیر وابسته نیز نوسازی و بهسازی بافت­های فرسوده است. در این راستا توجه به مفهوم نوسازی و بهسازی بافت­های فرسوده به عنوان ابزاری برای توسعه پایدار در نظر گرفته شده است. در مرحله بعد ضمن تحلیل مطالعات صورت گرفته به ارائه مدل پیشنهادی در راستای توجه به توسعه پایدار با استفاده از ابزار پیشنهادی (نوسازی) پرداخته می شود. نتایج حاصل حاکی از این است که مشکلاتی در راستای عدم تحقق نوسازی وجود دارد که شاید بتوان آن را در سطوح ساختاری، نهادی، خردی که از اهداف توسعه پایدار می­باشد، بررسی نمود.

فرسودگی, بافت های فرسوده شهری, زیرساخت ها, نوسازی و بهسازی, توسعه پایدار