مرضیه شازده احمدی - مربی پژ وهش، مرکز تحقیقات و آموزش توتون تیرتاش، بهشهر، مازندران، ایران
سید افشین سجادی - مربی پژ وهش، مرکز تحقیقات و آموزش توتون تیرتاش، بهشهر، مازندران، ایران

مهمترین عوامل بیماری زای خاکزی توتون شامل قارچ های بیماری زای خاکزی و نماتدهای ریشه گرهی در تمام نقاط دنیا پراکنده بوده و موجب وارد آمدن خسارت اقتصادی فراوان به توتون می­گردند. موثرترین روش مدیریت این عوامل بیماری زا، استفاده از ارقام مقاوم می باشد. این تحقیق به منظور عملکرد کمی و کیفی ارقام متحمل توتون هواخشک به نماتد ریشه گرهی و عامل بیماری ساق سیاه توتون جهت معرفی رقم برتر در شرایط آلودگی طبیعی مزرعه در استان گلستان طی سال های ۹۴-۱۳۹۳ با چهار تیمار و سه تکرار اجرا شد. سه رقم متحمل توتون هواخشک، شامل K۱۷، Burley Geel ۳ و BCE به همراه بارلی ۲۱ (به عنوان شاهد حساس) در کرت هایی به ابعاد ۸ × ۵ متر مربع در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت­های جفت شده در مزرعه ای با شرایط آلودگی طبیعی در روستای والش­آباد گرگان کشت شد. ارزیابی بیماری کرت ها از نظر آلودگی به قارچ عامل ساق سیاه توتون بر اساس روش ون جارسولد و همکاران با استفاده از شاخص ۱ تا ۵، به صورت هفتگی انجام شد. در چین های مختلف و در انتهای دوره رشد، صفات مورفولوژیک مانند طول، عرض و تعداد برگ و ارتفاع بوته اندازه­گیری شد. ارزیابی مقاومت ارقام نسبت به نماتد ریشه گرهی بر اساس شاخص گال، تعداد توده تخم و متوسط تخم توده در انتهای فصل زراعی بر اساس نمره دهی ۱۰- ۰ انجام شد. صفات زراعی، عملکردی و کیفی مهم اندازه­گیری شدند. مقایسه میانگین صفات کیفی نشان داد که رقم BCE دارای بیشترین و رقم بارلی ۲۱ دارای کمترین مقدار نیکوتین بود. رقم BCE دارای بیشترین و رقم K۱۷ دارای کمترین میزان پتاسیم بود. از نظر مقدار ازت، رقم بارلی ۲۱ دارای بیشترین و رقم Burley Geel۳ دارای کمترین بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که واکنش ارقام به نماتد ریشه گرهی و عامل ساق سیاه توتون در سطح احتمال ۱ یا ۵ درصد به طور معنی دار متفاوت بود. از نظر همه صفات زراعی و عملکردی و شاخص های ارزیابی بیماری، رقم BCE به عنوان رقم برتر شناخته شده وکمترین میزان بیماری و درصد آلودگی را دارا بود، ولی رقم شاهد (Burley ۲۱) پایین تر از سایر ارقام بوده و بیشترین درصد آلودگی را داشت.

Air-cured tobacco, soil-borne pathogens, tolerant cultivars, yield