صادق اصغری لفمجانی - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
یاسر نظری - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
زهرا سرگزی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، زابل، ایران

محدودیت های فیزیکی و انسانی توسعه کالبدی- فضایی شهرها، شتاب در حرکت به سمت حوزه های روستایی پیرامون را به دنبال دارد که این مسئله در مناطق کوهستانی غرب و شمال­غربی ایران به طور ویژه­ای قابل مشاهده است. در این محدوده­ی جغرافیایی، شهر جوانرود در استان کرمانشاه از جمله شهرهایی است که فشار بسیاری بر نواحی اطراف خود به ویژه روستاهای بلافصل وارد آورده است. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر بررسی محدودیت های محیطی این شهر و اثرات آن در روستاهای پیرامونی می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی است که با روش توصیفی- تحلیلی انجام گردیده است. در تعیین روستاهای مورد مطالعه، فاصله ۵ کیلومتری پیرامون شهر جوانرود مورد توجه بوده است. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای ساکن در ۶ روستای مورد مطالعه را شامل می گردد که با استفاده از فرمول کوکران، ۲۶۱ نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه محاسبه شده است. پس از جمع آوری اطلاعات، با ارائه­ی تصویری کلی از محدودیت های محیطی شهر جوانرود و دگرگونی­های کاربری اراضی روستاهای پیرامون شهر، تجزیه و تحلیل وضع موجود و نیز مقایسه این تغییرات و سطح­بندی رشد و توسعه روستاها بر اساس مدل تلفیقی Vikor-Topsis انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که از بین روستاهای مورد مطالعه، روستای شیخ­الکرم بر اساس مقادیر محاسبه شده (R=۰.۰۰۹، S=۰.۰۲۵ و Q=۰)، به دلیل نامناسب بودن راه ارتباطی و موقعیت نامناسب آن،­ تقریبا بدون تاثیر باقی مانده است. در حالی­که روستای صفی آباد (با R=۰.۹۱۷، S=۱.۸۳۷ و Q=۱)، دارای بیشترین تاثیرپذیری بوده، سایر روستاهای پیرامونی نیز از نظر شدت تاثیرپذیری در حد بینابین می­باشند. در این راستا، بخشی از جمعیت و نیروی کار شهر جوانرود به دلایلی چون فاصله کم روستا با شهر، پایین بودن قیمت زمین و مسکن نسبت به شهر، سهولت دسترسی و امکان استفاده از خدمات مختلف شهری، در روستاها سکنی گزیده اند و این امر موجب تغییر و دگرگونی آنها شده است. به طوری که روستاهای با تاثیرپذیری بالا، عملکرد سنتی خود را از دست داده و عملا به عنوان پاره­های شهری و غالبا به مثابه خوابگاه­هایی برای شهر جوانرود ایفای نقش می­کنند.

محدودیت محیطی شهر, روستاهای پیرامون, مدل تلفیقی Vikor-Topsis, جوانرود