جواد میکانیکی - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
حجت اله صادقی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
معصومه فدایی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

امروزه می­توان بر اساس روش­های علمی دقیق با شناخت قابلیت­های محیطی هر منطقه، به توسعه کشاورزی اصولی و جامع دست یافت. یکی از این ابزارها، استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی می­باشد، که قابلیت توان­سنجی و پهنه­بندی محصولات مختلف کشاورزی را از طریق مدل­ها و الگوریتم­های مختلف دارا است. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی و توان سنجی محیطی، در راستای شناخت توانمندی­های منطقه قائنات و زیرکوه در کشت محصول استراتژیک و مهم زعفران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام گرفته است. در این تحقیق پس از جمع­آوری اطلاعات و مبانی نظری و لایه­های مختلف و آماده­سازی آنها، از فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی جهت تعیین نواحی مستعد بهره گرفته شده است؛ به این صورت که مراحل مختلف از جمله وزن دهی لایه­ها و همپوشانی آنها انجام شده و در نهایت نیز نقشه نهایی که نشانگر پهنه­های مختلف منطقه مورد مطالعه برای کشت زعفران می­باشد، بدست آمد. لایه­های مورد بررسی در تحقیق عبارت­اند از؛ معیار متوسط حداکثر دمای سالانه، متوسط حداقل دمای سالانه، pH خاک، ارتفاع، بارش سالانه، شیب و کاربری اراضی. نتایج نشان داد که بیش از ۲۷۴۶ کیلومتر مربع (۶۰/۱۷درصد) از مساحت منطقه برای کشت زعفران بسیار مناسب یا بدون محدودیت و  ۲۱۲۶ کیلومترمربع (۶۲/۱۳ درصد)، با محدودیت شدید است. همچنین پهنه­های بدون محدودیت نیز با اراضی کنونی مقایسه شد. علاوه بر این برخی از قسمت­های منطقه که در حال حاضر به زیر کشت زعفران نمی­روند، امکان بهره­برداری از آنها نیز وجود دارد.

توان سنجی محیطی, توانمندی های منطقه ای, زعفران, شهرستان های قاینات و زیرکوه