بهلول علیجانی
مهشید کشاورز

وقوع سیلاب هر ساله باعث بوجود آمدن خسارات جانی و مالی فراوانی در مناطق مختلف جهان، از جمله کشور ایران می شود که تا حدی حاصل عدم پیش بینی و ارسال هشدارهای به موقع به ساکنین در این مناطق قبل از وقوع آن می باشد. لذا بررسی سیلاب های گذشته و آگاهی از نحوه شکل گیری سامانه های اقلیمی بارش های سنگین منجر به وقوع آنها و کشف الگوی های حاکم بر هر سامانه اقلیمی، امکان پیش بینی به موقع آنها را فراهم می سازد. با توجه به سیل گیر بودن محدوده مطالعاتی بجنورد، بررسی های علمی قابل توجهی در خصوص نحوه شکل گیری این سامانه های بارشی صورت نپذیرفته، بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی و استخراج الگوهای جوی منجر به وفوع سیل های ویرانگر در حوزه مطالعاتی بجنورد به انجام رسیده است. در این تحقیق با استفاده از آمار ۱۵ ساله (۱۳۶۶-۱۳۵۲ ) دبی های روزانه ثبت شده در ایستگاه فیروزه واقع در محدوده مطالعاتی بجنورد، سه دبی پیک به عنوان روزهای سیلابی انتخاب شدند. سپس با استفاده از نرم افزار Grads نقشه های سینوپتیکی الگوهای جوی مربوط به این سیلاب ها، ترسیم شدند.و مولفه های: ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار سطح دریا، بادمداری و باد نصف النهاری، امگا و رطوبت ویژه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که رطوبت در الگوهای جوی سیلاب در تاریخ های ۱۳۶۱/۷/۱۵و ۱۳۶۳/۳/۱۳، مربوط به دریای خزر و دریای سیاه می باشد و در الگوی جوی سیلاب به وقوع پیوسته در تاریخ ۱۳۵۶/۳/۴ علاوه بر موارد مذکور، رطوبت از دریای عمان و خلیج فارس نیز به منطقه مطالعاتی رسیده است. در بررسی عوامل دینامیکی مربوط به الگوهای جوی هر سه سیلاب، وجود ناوه ای عمیق در سطوح فوقانی جو و شکل گیری یک مرکز کم فشار در سطح زمین در منطقه خراسان شمالی مشاهده می گردد.

دبی پیک، ارتفاع ژئوپتانسیل، امگا، رطوبت ویژه