اکرم احمدی - Research Department of Natural Resources, Golestan Agriculture and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Gorgan, Iran
مریم مصلحی جویباری - Research Department of Natural Resources, Hormozgan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Bandar Abbas, Iran
سعید شعبانی - Research Department of Natural Resources, Golestan Agriculture and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Gorgan, Iran
سپیده زوار - Research Department of Natural Resources, Golestan Agriculture and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Gorgan, Iran
محمدکریم مقصودلو - Research Department of Natural Resources, Golestan Agriculture and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Gorgan, Iran
حجت الله ربانی نسب - Plant Protection Research Department, Golestan Agriculture and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Gorgan, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: شمشاد هیرکانی با نام علمی Buxus hyrcana Pojark درختی همیشه‎سبز و بومی جنگل های هیرکانی در شمال ایران است که از جمله گونه های گیاهی در خطر انقراض محسوب می‎شود. تکثیر درون شیشه‎ای این گونه با ارزش می‎تواند از انقراض آن جلوگیری کند. وجود آلودگی‎های قارچی و باکتریایی از مشکلات اساسی کشت درون‎ شیشه‎ای شمشاد است که می‎تواند تکثیر این گونه را تحت تاثیر قرار دهد و از طرفی هزینه‎های بسیاری را در پی داشته باشد. در پژوهش حاضر کارایی ضدعفونی کننده های پرسیدین ۱۵ درصد، پرسیدین آکوا، سوپر پرسیدین و پرسیدین پلاس در حذف آلودگی ریزنمونه‎های شمشاد هیرکانی در شرایط کشت درون شیشه‎ای در مقایسه با ماده ضدعفونی کننده‎ معمول (هیپوکلریت سدیم) مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‎ها: آزمایش به‎صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. ابتدا به‎منظور اعمال پیش تیمار، ریزنمونه‎ها (سرشاخه و بذر) با آب معمولی و چند قطره مایع ظرفشویی به‎مدت پنج دقیقه جهت حذف آلودگی‎های سطحی مورد شستشوی اولیه قرار گرفتند. سپس، به‎مدت ۱۰ دقیقه در قارچ‎کش بنومیل (۱%) قرار داده شدند. بعد از آبشویی، در زیر هود استریل، ضدعفونی ریزنمونه‎ها با تیمارهای آزمایشی انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل ماده ضدعفونی کننده (پرسیدین ۱۵%، پرسیدین آکوا، سوپر پرسیدین، پرسیدین پلاس (در غلظت‎های ۰، ۱، ۲ و ۴ درصد) در مقایسه با هیپوکلریت سدیم بودند. بعد از ضدعفونی ریزنمونه‎ها، مواد گیاهی بر روی محیط کشت موراشی و اسکوگ قرارگرفتند. برای اندازه‎‎گیری آلودگی، کشت‎ها در شرایط رشدی با دمای ۱±۲۵ درجه سانتی‎گراد با شدت نور ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ لوکس ۱۶ ساعت نور و ۸ ساعت تاریکی قرار گرفتند. یافته‎ها: نتایج نشان داد که آلودگی‎های قارچی و باکتریایی در ریزنمونه بذر به طور معنی‎داری در مقایسه با ریزنمونه سرشاخه کاهش یافت. از طرفی در ریز نمونه سرشاخه، ماده استریل کننده سوپرپرسیدین کارایی بالایی (۶۳ درصد) را در کاهش آلودگی از محیط کشت نشان داد و در ریز نمونه بذر بعد از سوپرپرسیدین، ماده استریل کننده آکوا پرسیدین کارایی مناسبی را در کاهش آلودگی از سطح بذور داشت (۳۳ درصد). نتیجه‎گیری: به‎نظر می‎رسد برای ریزنمونه سرشاخه استفاده از ماده استریل کننده سوپر پرسیدین (۲ درصد) و برای ریز نمونه بذر استفاده از سوپر پرسیدین (۲ درصد) و همچنین آکوا پرسیدین (۲ درصد) می‎تواند مفید واقع شود.

Keyword: Buxus hyrcana, Sterilization, Plant tissue culture, Super Percidine, Aqua presidine, واژه‎های کلیدی: آکوا پرسیدین, سوپر پرسیدین, شمشاد هیرکانی, ضدعفونی, کشت بافت گیاهی