حسین رهاد - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه نیشابور
سیدعباس قریشی نوق - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه نیشابور

هر داستان یک درک عینی یا ذهنی از زندگی انسان است. از آنجایی که مهمترین دغدغه های ذهن جستجوگر و پویای خوانندگان حرفه ای داستانها، کندوکاو در لایه های درونی داستانها و حوادث و شخصیتها و افکار و انگیزه هایشان است، لذا یکی از شیوه های علمی در شناخت و دریافت عمیقتر داستان، بررسی زمینه ی روانشناختی اعمال و وقایع داستان بر پایه ی روح و روان شخصیتها است. از جمله شخصیتهایی که در شاهنامه موجب آفرینش وقایع تلخ و دردناک گردیده، گشتاسب است که با پیدایش این رویدادهای دردناک، شخصیتی منفی به خود گرفته است، اما از طرفی باید این نکته را نیز مد نظر داشت که از همین شخصیت منفی در متون زردشتی، به عنوان فردی مورد احترام و مقدس یاد شده، زیرا او نگهدارنده و مروج این دین بوده است. با این وجود، اگر بپذیریم که شخصیت هر فردی ریشه در دوران رشد و تکامل شخصیت او در کودکی و نوجوانی دارد، در این صورت علل بسیاری از وقایع و حوادث هر داستان را باید در محیط رشد و شرایط تربیتی دوران کودکی شخصیتها باز جست. هدف مقالهی حاضر روانکاوی روحیات و افکار شخصیت گشتاسب و بررسی عواملی که در نقش یافتن شخصیت او دخیل بوده اند میباشد. برای دستیابی به این امر نخست، در مورد ماهیت و ضرورت ارزشیابی شخصیت و همینطور آراء و نظریات زیگموند فروید در تحلیل شخصیت گشتاسب، مباحثی مطرح گردد، سپس با توجه به این نظریات، سعی شده است تا روحیات و افکار شخصیت گشتاسب بیان شود و عواملی را که در نقش یافتن این نوع از شخصیت دخیل بوده اند، ذکر و مورد بررسی قرار داده شود.

شاهنامه، گشتاسب، فروید، ناخودآگاه فردی، نهاد.