رویا اطمینانی - دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
علی سلطانی - دانشیار شهرسازی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

در سال­ های اخیر شواهد تجربی فراوانی بیانگر تاثیر برنامه­ ریزی کاربری زمین بر الگوی سفرهای درون شهری افراد بوده است. در این میان توسعه مناطق شهری بصورت پراکنده یکی از موضوعات بحث برانگیز در زمینه رابطه بین خصوصیات کالبدی شهر و نوع الگوی سفر ساکنین می ­باشد. رشد و توسعه لجام گسیخته شهرها توام با فقدان سیستم حمل و نقل عمومی و برنامه ­ریزی کاربری اراضی موثر و کارآمد سبب افزایش سفرهای روزانه با خودرو شخصی شده است. در این راستا، شناخت عوامل موثر بر توسعه شکل شهر بصورت پراکنده می­تواند در کاهش سفرهای درون شهری موثر واقع گردد. در این مقاله نقش پراکندگی شهری بر الگوی سفر ساکنین با توجه به یافته­های حاصل از یک تحقیق تجربی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق دو ناحیه مسکونی از محدوده منطقه یک شهرداری شیراز که از نظر شاخص  های پراکندگی شهری در دو سطح متفاوت می ­باشند، مطالعه شده است. تعداد سفرهای روزانه انجام شده با خودرو شخصی توسط خانوارهای ساکن به عنوان شاخص الگوی سفرهای روزانه بیان شده است. اطلاعات و داده ­های اولیه از طریق تکمیل پرسشنامه خانوار (به تعداد ۲۵۰ مورد) جمع­آوری گردیده است. توصیف و بررسی رابطه بین تعداد سفرهای روزانه با خودرو شخصی با شاخص ­های پراکندگی شهری با استفاده از تجزیه و تحلیل­ های آماری (تحلیل واریانس و تحلیل همبستگی) انجام شده است. نتایج نشان می­ دهد که شاخص­های پراکندگی شهری (فاصله محل سکونت تا محل کار، فاصله محل سکونت تا مراکز خرید، فاصله محل سکونت تا محل تفریح) در افزایش استفاده از خودرو شخصی نقش بسزایی داشته است. این امر نقش مدیران و برنامه­ریزان شهری در اتخاذ تصمیمات شایسته و توجه به توسعه پایدار شهری در جهت کاهش سفر با وسایل نقلیه موتوری را تایید می ­کند.

الگوی سفر, پراکندگی شهری, فاصله کاربری ها, سفرهای روزانه, شیراز