نادر زالی - استادیار شهرسازی و برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
حسن احمدی - استادیار شهرسازی و برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

برنامه­ریزی برای ایجاد ساختار فضایی متناسب با موقعیت هر منطقه، مدتها است بخش عمده­ای از محتوای نظریه­های برنامه­ریزی و توسعه منطقه­ای را به خود اختصاص داده است. در این میان علاوه بر شرایط عمومی توسعه در مناطق کشور، استان­های مرزی به دلیل پل ارتباطی با سایر کشورها از اهمیت بسیار زیادی در برنامه­ریزی­ها برخوردار گشته­اند. این اهمیت عمدتا در چهار بعد ژئواکونومیک، ژئوکالچر، ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک قابل طرح است. استان آذربایجان شرقی بعنوان مرکز منطقه­ای شمالغرب کشور در هر چهار بعد فوق از اهمیت زیادی برای کشور برخوردار است، به همین دلیل نیاز است برنامه­ریزی مناسبی در این استان برای شکل­گیری ساختار فضایی مناسب و ترسیم استخوانبندی بلندمدت صورت گیرد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و از روش کتابخانه­ای در تهیه اطلاعات استفاده شده است. هدف این تحقیق سازماندهی فضایی عناصر عمده تشکیل دهنده استان با رویکرد برنامه­ریزی منطقه­ای مبتنی بر هم پیوندی با عناصر فضایی ملی است و بدنبال ارائه طرحی برای ترسیم ساختار فضایی در جهت استحکام درون بافتی استان از یک طرف و تقویت توانمندی­های کشور در منطقه شمالغرب برای تاثیرگذاری بر موقعیت­های فراملی از طرف دیگر است. در این مقاله با بررسی ساختار فضایی گسسته استان، محورهای ملی، فراملی و منطقه­ای برای تاثیرگذاری بر منطقه طراحی شده و همچنین کانون­های عمده تقویت اقتصادی درون منطقه­ای برای همگرایی مناطق مختلف استان پیشنهاد گردیده است. محورهای میانه- تبریز- جلفا و بازرگان و متبریز- میاندوآب به عنوان محور ملی و فراملی، محورهای تبریز – اهر، محور بستان­آباد – سراب – اردبیل، و محور صوفیان – شبستر– تسوج به عنوان محورهای منطقه­ای و استانی پیشنهاد شده­اند. از طرف دیگر برای ارتقای همبستگی درونی قطب توسعه جلفا، اهر ، سراب و میانه به عنوان کانونهای عمده توسعه استان پیشنهاد شده­اند.

توسعه راهبردی, ساختار فضایی, استخوانبندی, سیاستگذاری فضایی, آذربایجان شرقی