زهره حیدری توتشامی - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته ژنتیک و به نژادی گیاهی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
هومن سالاری - : استادیار ، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

هدف: این مطالعه با هدف بررسی میزان تنوع ژنتیکی ارقام گوجه فرنگی در ایران انجام شد. همچنین در این پژوهش کارآیی و قابلیت نشانگر مولکولی ISSR در ارزیابی تنوع ژنتیکی گوجه فرنگی سنجیده شد.مواد و روش ها: تعداد ۹۹ رقم گوجه فرنگی شامل ارقام پیشتر رایج، رایج و در حال ارزیابی جهت کشت در ایران، با استفاده از ۲۰ آغازگر ISSR مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای این منظور DNA استخراج شده از برگهای جوان پس از تعیین کمیت و کیفیت، طی واکنش زنجیره ای پلی مراز تکثیر شدند. جداسازی قطعات تکثیر شده حاصل از PCR از طریق الکتروفورز افقی بر روی ژل آگارز انجام شد. رنگ آمیزی ژل به وسیله اتیدیوم بروماید صورت گرفت. تصویربرداری از ژل پس از تابانیدن نور UV به منظورر آشکار سازی نوارها، انجام شد. اطلاعات بدست آمده از تصاویر، به وسیله نرم افزار های آماری تجزیه و تحلیل شدند.نتایج: از میان ۲۰ آغازگر مورد استفاده در این پژوهش ۱۷ آغازگر چندشکل بودند و در مجموع ۲۷۵ باند چندشکل با اندازه نوار های بین ۲۵۰ تا ۳۰۰۰ جفت باز تولید کردند. چندشکلی متوسط ۹۷ درصد برآورد شد و نه آغازگر ۱۰۰ درصد چندشکلی نشان دادند. بررسی معیار های کارایی آغازگر ها نشان داد آغازگر UBC ۸۷۶ بیشترین مقدار شاخص نشانگری، محتوای اطلاعات چندشکلی، نسبت چندشکلی موثر و قدرت تفکیک بالا را داشته و درنتیجه عملکرد خوبی در تمایز ارقام دارد. ضریب تشابه جاکارد به طور میانگین ۴۱/۰ برآورد شد. بیشترین شباهت ژنتیکی بین ارقامH۱۴۲۳ و Kimia با مقدار ۹۶/۰ و کمترین شباهت ژنتیکی بین ارقام Lina و Pil ZTP۱ با مقدار ۱۳/۰ بود. در تجزیه خوشه ای بر اساس ضریب تشابه جاکارد از روش UPGMA استفاده شد و بر این اساس ارقام به پنج خوشه تقسیم شدند. با توجه به تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) تمایز بین گروه های تشکیل شده معنی دار بود. در این مطالعه حدود ۳۵ درصد از تنوع داده ها توسط دو مولفه اول و دوم توجیه شد. طبق تجزیه به مختصات اصلی که مطابقت زیادی با نتایج تجزیه خوشه ای داشت، ارقام به پنج گروه تقسیم‎بندی شدند. فاصله هندسی میان ژنوتیپ ها در نمودار و عدم همپوشانی گروه ها نشان دهنده وجود تفاوت ژنتیکی بین آنها بود. دو رقم Lina و ZTP۸ هرکدام به تنهایی در یک گروه قرار گرفتند و بیشترین فاصله ژنتیکی از سایر ارقام را داشتند.نتیجه گیری: این مطالعه میزان تنوع ژنتیکی ارقام گوجه فرنگی در ایران را نسبتا زیاد ارزیابی کرد. نشانگر ISSR با آشکارسازی چندشکلی زیاد نشان داد تکنیکی کارآمد و سودمند جهت بررسی تنوع ژنتیکی و تفکیک ژنوتیپ‎های گوجه فرنگی می باشد.

ایران, ریزماهواره, تجزیه خوشه ای, Solanum lycopersicum L