بهمن بهرام نژاد - دانشیار بیوتکنولوژی گیاهی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
ندا زندی نوا - کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی گیاهی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
هیمن صالحی - دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی گیاهی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

هدف: اکسندین-۴ (Ex۴) یک پپتید ۳۹ اسید آمینه ایی است که از ترشحات بزاق مارمولک هلودرما سوسپتوم جدا شده و دارای عملکرد زیستی مشابه با گیرنده شبه گلوکان (GLP-۱) می باشد. مهمترین نقش فیزیولوژیکیGLP-۱ تنظیم متابولیسم گلوکز از طریق کاهش ورود گلوکز به سلول ها است. اتصال Ex۴ به زیر واحد B سم وبا (CTB) باعث افزایش کارایی آن از طریق اتصال به پذیرنده سلول های اپیتلیال روده می شود. گیاهان تراریخت می توانند به عنوان کارخانه های تولید پروتئین های نوترکیب به کار روند، برای به حداکثر رساندن کارآیی گیاهان تراریخت می توان بیان ژن های خارجی را از نظر زمانی و مکانی تحت تنظیم راه اندازهای مختلف تنظیم نمود. به منظور بیان اختصاصی ژن CTBEx۴ در بافت ریشه هویج، راه انداز (MLL) Major Latex-Likeمربوط به بیان اختصاصی در ریشه غده ایی چغندر قند جایگزین راه انداز CaMV۳۵S در سازه pBI۱۲۱ شد و برای تراریختی ریز نمونه های گیاه هویج به کار گرفته شد.مواد و روش ها: با استفاده از روش CTAB از برگ های گیاه چغندر قند DNA استخراج شد سپس با استفاده از آغازگرهای اختصاصی راه انداز MLL واکنش PCR انجام گرفت. قطعه به دست آمده با استفاده از آنزیم های برشی جایگزین راه انداز CaMV۳۵S در سازه pBI۱۲۱ شد. از دو سازه pBI۱۲۱-Mll-CTBEx۴ و pBI۱۲۱-CamV۳۵S-CTBEx۴، با استفاده از باکتری Agrobacterium tumefaciens برای تراریخت کردن ریزنمونه های هویج استفاده شد. ریز نمونه های تراریخت شده در محیط کشت MS درون شیشه از طریق باززایی غیرمستقیم به گیاه کامل باززا شدند و سپس به محیط گلدان انتقال یافتند. در نهایت بیان ژن CTBEx۴ در گیاهان تراریخت شده در سطح mRNA و پروتئین با استفاده از آزمون های RT-PCR و ELISA اندازه گیری شد.نتایج: نتایج بررسی بیان ژن با روش های RT-PCR و ELISA حاکی از بیان ژن CTBEx۴ در بافت ریشه هویج تحت تنظیم راه-انداز MLL بود در حالیکه هیچ بیانی در بافت برگ مشاهده نشد. همچنین نتایج نشان داد که ژن CTBEx۴ تحت تنظیم راه انداز CaMV۳۵S در هر دو بافت ریشه و برگ بیان شد اما بیان آن در ریشه نسبت به بیان تحت تنظیم راه انداز MLL کمتر بود (۳۰%). نتایج به دست آمده حاکی از توانایی راه انداز MLL برای بیان اختصاصی ژن CTBEx۴ در ریشه گیاه هویج بود.نتیجه گیری: راه انداز MLL قادر به بیان ژن CTBEx۴ در ریشه گیاه هویج در سطح mRNA و پروتئین بود، همچنین پروتئین CTBEx۴ تحت تنظیم راه انداز MLL در مقایسه با راه انداز CaMV۳۵S دارای مقدار بیان بیشتری بود.

اکسندین-۴, بیان دائم, راه انداز MLL, CTB