حسین یغفوری - دانشگاه سیستان و بلوچستان
صمد فتوحی - دانشگاه سیستان و بلوچستان
جاسم بهشتی فر - سیستان و بلوچستان

موضوع دسترسی به خدمات شهری از جمله مسائل مهمی است که ابعاد گوناگون امور شهری را تحت تاثیر قرار می دهد. خدمات بهداشتی- درمانی نمونه ای از این دست است که الزام در دسترسی مناسب به آنها، برای تمامی افراد ضروری می باشد. تصمیم گیری برای مکانیابی مراکز خدمات بهداشتی- درمانی از جمله داروخانه ها نه تنها از نظر نحوه ارائه خدمات و تحمیل هزینه­ها به استفاده کنندگان حائز اهمیت است بلکه خود در توسعه شهر و تعیین الگوی توزیع مکانی تقاضا برای سکونت تاثیر قابل ملاحظه­ای دارد. در این مطالعه، هدف عمده سنجش میزان کمبود داروخانه­ها در سطح شهر ­جهرم، چگونگی توزیع جغرافیایی و مکانیابی بهینه این مراکز با توجه به استانداردها و ضوابط علمی بوده است. سپس با بهره گیری از امکانات سامانه اطلاعات جغرافیایی و تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از تعیین شعاع استاندارد عملکردی هر داروخانه، استفاده از چندضلعی های تیسن و در نهایت با بهره­گیری از شاخص همپوشانی برای مکانیابی بهینه فضاهای شهری به منظور احداث داروخانه در این شهر اقدام شد. در این پژوهش داده­های مکانی از روی نقشه­های رقومی تهیه و داده­های توصیفی نیز با استفاده از آمار و پژوهشهای میدانی، جمع آوری گردید. سپس برای هر یک از عوامل تاثیرگذار در مکانیابی داروخانه ها، لایه­های مرتبط تهیه شد و در هر لایه حریم کاربری­ها مشخص گردید؛ سپس با توجه به میزان تاثیر هر یک از معیارها و مقایسات زوجی به روشAHP و به کمک نرم افزار Expert Choice، وزن لایه­ها محاسبه شد، نهایتا با بهره­گیری از نتایج حاصل از تلفیق لایه­های اطلاعاتی، زمین­های شهر جهرم برای انتخاب مکان مناسب احداث داروخانه­ها در۵ دسته از بسیارخوب تا بسیار ضعیف تقسیم­بندی گردید. نتایج حاصله نشان می دهند که توزیع فعلی داروخانه ها در منطقه مورد مطالعه متناسب با توزیع جمعیت نیست و بیشتر داروخانه­ها در قسمتهای مرکزی شهر متمرکز هستند و توزیع آنها تاثیرپذیری زیادی از الگوی توزیع ساختمان پزشکان نشان می دهند. ضمنا مکانهای تعیین شده برای داروخانه ها از نظر بهبود خدمات رسانی و کاهش هزینه و زمان دسترسی برای جمعیت استفاده کننده قابل ملاحظه است.

داروخانه ها, توزیع فضایی- مکانی, شهر جهرم, سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS), مدل (AHP)