مهسا حقانی - معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران
آزاده احدی - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران
سحر مجیدی هتکه لویی - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران

در ادوار مختلف تاریخ، جوامع بشری شاهد بناهای آئینی، به عنوان یادگارهای فرهنگی بشری بوده اند، که به صورت عینی باقی مانده-است. این میراث ضمن محترم بودن برای هر ملت و پیروان هر آئینی، از طریق تداوم و تکرار سنت ها و باورها، در جهت یافتن فرهنگ آن قوم برای سایر ملل آموزنده و راهگشا می باشند. شکل گیری کالبد معماری این بناها، متاثر ازعوامل متعددی است که شناخت آن، یاری رسان معماران، در طراحی بناهای هویت بخش معاصر خواهد بود. از این رو پژوهش حاضر، با هدف بررسی و تحلیل کالبدی معماری بناهای آئینی دوره ی قاجار در مازندران و گیلان، به منظور درک علل شکل گیری معماری این دو گونه بنا، به روش اسنادی -منابع کتابخانه ای- و میدانی- مشاهده سقانفارهای مازندران و بقعه های گیلان- در پی پاسخ به این سوال است که، مهم ترین عوامل شکل دهنده ی الگوی کالبدی معماری بناهای آئینی دوره ی قاجار در مازندران و گیلان کدامند. از این رو ۴ سقانفار کیجاتکیه، لدار، فیروزجاه و حمزه کلا- شش پل در مازندران و ۴ بقعه ی آقاسیدمحمدیمنی، چهارپادشاه، سیدموسی بن جعفر(ع) و نصیرعلی کیا بن امام موسی الکاظم(ع) در گیلان در یک بستر مقایسه ای توصیف و تحلیل شده اند. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که هنرمند بومی زمینه های بروز خلاقیت هنری خود را به واسطه ی وجود الگو و نمونه هایی از معماری آئینی در محیط پیرامونش یافته است، بدین جهت بازآفرینی این گونه بناها و یافتن علل شکل دهی آن، به هویت بخشی معماری معاصر کمک خواهد نمود، همچنین از میان عوامل تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی که شکل دهنده ی معماری این گونه بناها هستند، عامل اقلیم مهم ترین علت تفاوت کالبدی این دوگونه بنا می باشد.

سقانفار, بقعه, بناهای آئینی, قاجار, معماری