محسن سلیمانی روزبهانی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی ، دانشگاه تهران
افشین دانه کار - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
علی باقری - گروه مهندسی و مدیریت آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

درک صحیحی از شیوه جاری حکمرانی در ارتباط با موضوع محیط زیست و مدیریت پایدار سرزمین می تواند بستر مناسبی را برای بهبود حکمرانی در راه توسعه بلند مدت کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه که محیط زیست آنها بدلیل توسعه ناپایدار در معرض خطر می باشد، ارایه دهد. در این مقاله تلاش شده است تا مفاهیم پایه مرتبط با حکمرانی بر اساس مثلث حکمرانی و ارتباط سه رکن اصلی حکومت، بازار و جامعه مدنی و همچنین روند تکاملی آن در سطوح مخلتلف بویژه در ارتباط با رویکردهایی نظیر حکمرانی خوب تبیین شود. از آنجایی که هر سیستم حکمرانی برای راهبری جامعه، از ابزارهای مشخصی برای پیاده کردن سیاست های خود به منظور تغییر های فردی یا اجتماعی استفاده می کند، ۴ دسته اصلی ابزارهای حکمرانی با عنوان ابزارهای قانونی (تنظیمی)، اقتصادی (تشویقی/حمایتی)، ارتباطی (آگاهی رسانی) و زیرساختی مبنای بررسی جایگاه محیط زیست در سازو کارهای حکمرانی ایران قرار گرفتند تا ارتباط حکمرانی و حفاظت محیط زیست بصورت نظام مندی تحلیل شود. از بین چهار ابزار مطرح شده، موضوع محیط زیست تنها در بخش ابزار قانونی در حد مناسبی مورد توجه قرار گرفته است اما این قوانین و سیاست ها به شکل مطلوبی حمایت سایر ابزارهای حکمرانی را به همراه نداشته و فرصت اجرایی شدن را پیدا نکرده اند و چه بسا سایر ابزاراهای حکمرانی بویژه ابزارهای اقتصادی و زیرساختی در جهت تخریب محیط زیست به کار گرفته شده اند. به همین دلیل به نظر می رسد جایگاه محیط زیست در ابزارهای حکمرانی ایران نیاز به بازنگری جدی داشته باشد.

ابزارهای حکمرانی, توسعه پایدار, محیط زیست, حکمرانی طبیعت محور, ایران