مجید فولادیان
محمدمهدی واعظ موسوی - کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی
مهدی کرمانی - عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی
علیرضا ذاکری - عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تربیت مدرس

در این اثر با هدف روشن شدن معنای «شخصیت متعصب» در علوم اجتماعی، مفاهیم مرتبط با آن مورد مطالعه و مرور اسنادی نظام‎مند قرار می گیرند.در این مقاله از روش تحلیل اسنادی به مرور نظریات و دیدگاه های این حوزه تئوریک پرداختیم. در نهایت با بررسی مفهوم محوری «افراط گرایی»، عناصر مفهومی تشکیل دهنده ی آن («قوم مداری»، «جزم‎ اندیشی»، «خودشیفتگی جمعی»، «بیگانه هراسی»، «کینه توزی»، «خشونت عملی»، «پیروی از اقتدار» و «مبلغ مآبی» که جمعا حول مواضع «رادیکال» و «محافظه کار» شکل می گیرند) بررسی و از یکدیگر تفکیک می شوند. در نهایت «شخصیت متعصب» به عنوان کلان مفهومی که «افراط گرایی» را در ساحت خرد و در عرصه ی سیاسی-اجتماعی (با نمودهایی چون «اقتدارگرایی» و «بنیادگرایی») و نیز در عرصه ی مصرف و سرگرمی بازنمایی می کند، معرفی می شود. این اثر تلاشی نظری در جهت ابهام زدایی و سامان مند کردن مفاهیم حوزه ی «خشونت ایدئولوژیک» به حساب می آید که در نهایت، چهارچوبی مفهومی را برای طبقه بندی مفاهیم این حوزه، ذیل چتر مفهومی «تعصب» ارائه می دهد. همچنین موقعیت این مفهوم را در منظومه نظری مفاهیم مشابه تعیین می کند.

تعصب, افراط گرایی, اقتدارگرایی, بنیادگرایی, قوم مداری