محمدعلی قهرمانپور - دانشجوی دکتری رشته ایران شناسی، بنیاد ایران شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
سید کاظم سجادپور - گروه سازمان های بین المللی، دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، تهران، ایران

یکی از فرضیات مطرح علیه ارتش جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از آثار تولید شده پیرامون جنگ تحمیلی، فقدان برآورد اطلاعاتی از تحرکات نظامی عراق و در نتیجه غافلگیری در مقابل تهاجم سراسری عراق به ایران در سی ویکم شهریورماه ۱۳۵۹ ش. است. تکرار این کلان گزاره در آثار مختلف، در عمل آن را به یک مفروض بدیهی و بی چون و چرا در بررسی تاریخ تحولات پیش از وقوع جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران تبدیل کرده است. از این رو مقاله حاضر تلاش می کند با استفاده از برخی اسناد و مدارک موجود در بایگانی های راکد ارتش جمهوری اسلامی ایران در حد فاصل سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹ ش. یعنی از مقطع پیروزی انقلاب اسلامی تا تهاجم سراسری عراق به خاک ایران به بررسی صحت و سقم ادعای یادشده بپردازد. این پژوهش، با روش توصیف تاریخی، در نهایت فرضیه مقاله را تایید و مشخص کرد که در بازه زمانی مورد نظر، ارتش جمهوری اسلامی ایران با رصد دقیق تحرکات نیروهای مسلح عراق و برآوردی واقع بینانه از توان نظامی پایین تر ایران به دنبال بر هم خوردن موازنه قوا دست کم از خردادماه ۱۳۵۸ ش. پیوسته احتمال حمله کشور همسایه را پیش بینی می کرد و آن را به سطوح راهبردی کشور گزارش می داد. به عبارت دیگر، نه تنها فرضیه غافلگیری ارتش جمهوری اسلامی ایران در برابر تهاجم عراق به ایران در شهریورماه ۱۳۵۹ ش. ابطال می شود که حتی مشخص می گردد مهمترین نیروی نظامی کشور، در مقطع زمانی مزبور، ضمن پیش بینی های متعدد و انعکاس مکرر خطر به رده های تصمیم ساز، در حد مقدورات زمانه، تدابیری نیز برای مقابله با وقوع حمله طراحی کرده بود.

جنگ تحمیلی, جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران, ارتش, پیش بینی جنگ