سحر قربانپور یدکی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
ساره بقائی راوری - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محمد مقدم - گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
پژمان خدایگان - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولیعصر رفسنجان، رفسنجان، ایران

از بیماری های مهم باکتریایی درختان میوه، شانکر باکتریایی درختان هسته­دار با عامل Pseudomonas syringae pv. syringae (Pss) می باشد. در این پژوهش، خصوصیات ضدباکتریایی شش اسانس گیاهی علیه باکتری Pss براساس آزمون نشت در دیسک، تعیین حداقل غلظت بازدارنده و حداقل غلظت کشنده ارزیابی و گروه­بندی شد. تاثیر غلظت زیربازدارندگی اسانس های منتخب بر برخی عوامل پر آزاری بیمارگر و نیز اثرگذاری اسانس­های منتخب بر کاهش بیماری­زایی باکتری روی میوه نارس گیلاس بررسی و ترکیبات اسانس­ها مشخص گردید. براساس نتایج، اسانس مرزه خوزستانی و آویشن خراسانی اثر بازدارندگی قابل توجهی با حداقل غلظت بازدارندگی و کشندگی ۱۶/۱ و ۳۲/۲ گرم بر لیتر بر باکتری Pss، در مقایسه با سایر اسانس­ها و آنتی‍بیوتیک استرپتومایسین نشان دادند. اسانس­های منتخب در غلظت زیر بازدارندگی از رشد بیمارگر جلوگیری نکردند. قابلیت تحرک توده­ای سلول­های تحت تیمار اسانس­ها نسبت به شاهد ۲۵ تا ۵۵ درصد و قابلیت تحرک شناوری ۴۲/۱۸ تا ۷۱/ ۳۵ درصد کاهش یافت. آویشن خراسانی و مرزه خوزستانی با درصد بازدارندگی به­ترتیب ۷۵ و ۷۰ درصد قوی ترین اثر مهارکنندگی را بر میزان تشکیل بیوفیلم نشان دادند. همچنین، در آزمون تولید توکسین، دو اسانس آویشن خراسانی و مرزه خوزستانی درکاهش تولید سیرینگومایسین و افزایش رشد قارچ Geotrichum candidum به­ترتیب به میزان ۷۶/۱ و ۵/۱ برابر در مقایسه با شاهد (عدم تیمار با اسانس) موثر بودند. تیمار اسانس­ها در مقادیر حداقل غلظت بازدارنده سبب کاهش علائم بیماری شد. بر اساس آنالیز اسانس­ها به­ترتیب تیمول در اسانس آویشن خراسانی، کارواکرول در اسانس مرزه خوزستانی، پیپریتون در اسانس پونه کوهی و پولگون در اسانس کاکوتی به عنوان ترکیبات عمده تعیین شد. به‍طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد مواد موثره اصلی دو اسانس آویشن خراسانی و مرزه خوزستانی در کاهش فعالیت بیمارگر شانکر باکتریایی هسته­داران موثر هستند که می­توانند به­عنوان ساختار شیمیایی الگو در جهت سنتز مواد ضدمیکروبی مد نظر قرار گیرند.

شانکر هسته داران, غلظت زیر-بازدارندگی, کاهش بیماری زایی, کنترل, مواد فرار گیاهی