نرجس حیدری - استادیار موسسه آموزش عالی نیما محمودآباد، مازندران، ایران
رحمت عباس نژاد سرستی - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشگاه مازندران، ایران
مجتبی صفری - دکتری باستان شناسی، مدرس گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران، ایران

جوامع انسانی همواره در طول تاریخ تحت تاثیر عوامل اقلیمی و جغرافیایی زیست بوم خود بوده اند از این رو مطالعات میان­رشته­ای در جهت شناخت این تاثیرات، کمک شایانی بر درک تحولات فرهنگی جوامع باستان خواهد کرد. یکی از عوامل جغرافیایی تاثیرگذار بر محوطه های باستانی مناطق شمالی کشور، دریای خزر است. جدایی این دریاچه از دریاهای آزاد، باعث شده تا سطح آب این دریا به آرامی افزایش یابد و هنگامی که به حداکثر ارتفاع خود می­رسد با همین آهنگ رو به کاهش می­گذارد. این نوسانات به عوامل متعددی مانند میزان آبریز آب رودخانه­ها، شدت تبخیر، رسوب وارده به دریا و عوامل و مولفه­های هواشناسی و هیدرولوژیکی در مناطق ساحلی وابستگی دارد. در این پژوهش تلاش شده با تلفیق اطلاعات حاصل از مطالعات سن­سنجی رسوبات دریا با شواهد و یافته­های باستان شناختی، تا جای ممکن، به بررسی تاثیرات پسروی­ها و پیشروی­های آب دریای خزر بر جاگیری استقرارهای پیش از تاریخی منطقه مازندران از دوره پارینه سنگی تا عصر آهن پرداخته شود. برای این منظور پژوهش های انجام شده در زمینه دامنه ارتفاعی این تغییرات، مورد بررسی قرار گرفت و نتایج بدست آمده در زمینه دیرینه شناسی نوسانات سطح تراز دریای خزر با نتایج مطالعات باستان شناختی منطقه تلفیق شدند. همزمان با نوسانات آب دریای خزر در دوره پلئیستوسن و هولوسن، موقعیت محوطه­ها و جمعیت­های پیش از تاریخی ساکن در سواحل جنوبی دریای خزر، نسبت به آب دریا تغییر یافت و با پیشروی آب دریا بقایای شواهد قبلی در زیر رسوبات مدفون شده است.

استقرارهای پیش از تاریخ, دریای خزر, مازندران, نوسانات آب