جلیل قنواتی - Associate Professor of Faculty of Law, University of Tehran (College Farabi), Qom, Iran
فریدالدین افضل - PHD Student in Private Law, University Of Tehran (College of Farabi), Qom, Iran

در سیستم داوری انگلیس و داوری داخلی ایران، نظارت ماهوی (غیرشکلی) اصولا به مسائل حکمی محدود گشته و نهایی بودن یافته­های موضوعی داوران به عنوان یک اصل پذیرفته شده ، اما فقدان ممنوعیت صریح قانونی در مورد امکان نظارت موضوعی، ابهاماتی را در این زمینه برانگیخته است؛ در انگلیس، برخی «فقدان مبانی اثباتی» را به عنوان معیاری استثنائی، به­ویژه در داوریهای داخلی، موجب امکان نظارت موضوعی بر آرای داوری دانسته­اند، هرچند ظاهر قانون موضوعه، خصوصا در اعطای اختیارات مطلق به داوران در مورد مسائل ادله، با این دیدگاه مغایر است؛ از طرفی در قواعد داوری داخلی ایران، امکان نظارت بر «قوانین موجد حق» و مسکوت ماندن حیطه اختیارات داوران در رابطه با ادله، موجب امکان نظارت بر مطلق مسائل حکمی، ولو در خصوص ادله و روند کلی کشف وقایع، می­باشد؛ این پژوهش با توصیف اجمالی حکم و موضوع، به رویکردهای مربوط به نظارت موضوعی پرداخته و در نهایت اگرچه امکان چنین نظارتی را برای دادگاه به لحاظ گسترش قلمروی نظارت حکمی، از منظر قواعد فعلی، متصور می داند، لیکن با توجه به اصل نهایی بودن تصمیمات داوری، روح مقررات و به بویژه تحلیل ماده ۳۷۴ ق.آ.د.م، بر محدودیت مداخله دادگاه، به اشتباهات آشکار داور، تاکید دارد.

review of facts, review of law, substantive law, نظارت موضوعی, نظارت حکمی, قوانین موجد حق.