احمد علی پور - دانشگاه پیام نور-تهران
مژگان آگاه هریس - دانشگاه پیام نور-گرمسار

این پژوهش با هدف تعیین میزان همگونی شاخص­های جانبی شدن دست برتری و پا برتری روی ۲۳۱۶ آزمودنی شامل ۱۵۰۱ زن و ۸۱۵ مرد با میانگین سنی ۲۳ سال و ۶ ماه و دامنه سنی ۸۶-۷ سال در جمعیت ایران انجام شد. انتخاب آزمودنی­ها به روش تصادفی چندمرحله ای از میان ساکنان استان­های مختلف ایران بود و از آنها خواسته شد تا به گویه های پرسشنامه دست برتری ادینبورگ (اولدفیلد،۱۹۷۰) و پرسشنامه پابرتری واترلو (الیاس، برایدن و بولمن-فلمینگ، ۱۹۹۸) پاسخ دهند. تحلیل توصیفی داده ها نشان داد که توزیع دست­ برتری در میان جمعیت ایران به ترتیب راست­ دست، دوسوتوان و چپ دست به صورت ۶/۷۸%، ۶% و ۴/۱۵­% و توزیع پا برتری به ترتیب راست ­پا، دوسوتوان و چپ­ پا به صورت ۸/۶۶%، ۸/۲۱­% و ۴/۱۱­% است. از طرفی همبستگی دست برتری با پا برتری برابر با ۷۵/۰ (در سطح معناداری کمتر از ۰۵/۰) به دست آمد. همچنین افراد راست­دست و راست پا در  ۹/۹۴% موارد با هم در راست­برتر بودن، افراد چپ دست و چپ پا در ۳/۸۸­% موارد با هم در چپ برتر بودن و افراد دارای برتری هر دو پا و هر دو دست در  ۵/۱۶­% موارد از نظر دوسوتوان بودن توافق داشتند. ضریب فای کرامر برابر با ۷۹/۰ در سطح معناداری کمتر از ۰۵/۰ محاسبه شد که نشانگر همگونی قوی این دو شاخص جانبی شدن با یکدیگر است. به این ترتیب بر اساس تبیین عصب شناختی، یکی از نیمکره های مغزی برای شروع کنترل رفتار در ظر گرفته می شود و تظاهر این برتری، ترجیح­های مختلف برای استفاده از ساختارهایی نظیر دست و پای ناهمسویی است که کارکردهای حرکتی- حسی آنها به طور برجسته تحت تاثیر نیمکره غالب است. در مجموع می توان گفت جانبی شدن در جمعیت ایران کمتر انجام می شود و توزیع شاخص­های جانبی شدن در ایران متفاوت با توزیع آن در سایر کشورها است، اما میزان توافق کنترل همسو در ایران مانند سایر کشورها است.

پا برتری, جمعیت ایران, دست برتری