سعید طولابی
حسن اسدزاده
علیرضا مرادی
محمد نقی فراهانی
امید شکری - دانشگاه شهید بهشتی

هدف: به منظور بررسی اثر حافظه فعال و خستگی شناختی بر عملکرد حل مسائل شناختی دانشجویان دختر و پسر، آزمایشی طراحی و اجرا شد. روش: ابتدا براساس شاخص پردازش اطلاعات (IPI)، ۸۰ نفر دانشجوی دختر و پسر دارای ظرفیت موثر حافظه­ی فعال، یک انحراف استاندارد بالاتر و پائین تر از میانگین، از یک گروه ۳۰۰  نفره انتخاب شدند و به طور تصادفی در ۸ گروه ۱۰ نفره جایگزین شدند. آزمایش دارای دو مرحله بود. در مرحله­ی اول آزمودنی­ها در گروه­های کنترل و آزمایش با مسائل تشخیصی قابل کنترل و غیرقابل­کنترل روبه­رو شدند و به دنبال آن در مرحله­ی دوم به منظور مقایسه، گروه­ها در موقعیت حل مساله قرار گرفتند. در نهایت، داده ها به وسیله تحلیل واریانس سه­راهه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­ها: نتایج نشان داد که بین میانگین نمرات عملکرد حل مساله دانشجویان دختر و پسر از نظر آماری تفاوت معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر، در موقعیت حل مساله عملکرد دانشجویان پسر از دانشجویان دختر بهتر بود. همچنین، نتایج نشان داد که اثر اصلی متغیر گروه (گروه کنترل و گروه آزمایش) و متغیر حافظه (افراد با ظرفیت موثر حافظه­ی فعال بالا و افراد با ظرفیت موثر حافظه فعال پایین) بر عملکرد حل مساله دانشجویان معنادار به دست آمد. به عبارت دیگر، در موقعیت حل مساله، عملکرد حل مساله افراد گروه کنترل در مقایسه با گروه آزمایش و افراد با ظرفیت موثر حافظه­ی فعال بالا در مقایسه با دانشجویان دارای ظرفیت موثر حافظه­ی فعال پایین، بهتر بود. اما، کنش متقابل هیچ یک از متغیرها معنادار نبود. نتیجه­گیری: یافته­های پژوهش حاضر، ضرورت توجه و تاکید بر نقش محوری متغیرهای خستگی شناختی و ظرفیت حافظه­ی فعال را در مطالعه عملکرد افراد در موقعیت حل مساله مورد توجه قرار  می­دهد.

خستگی شناختی, حافظه ی فعال, حل مسائل شناختی, جنس