مهشید طبری فرد - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
منیره چنیانی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
علی گنجعلی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

یکی از مهمترین عوامل حفظ گیاهان و به ویژه گیاهان دارویی استفاده از روش های زیست فناوری درجهت تولید و افزایش متابولیت های دارویی است. این پژوهش با هدف بررسی محتوای متابولیت های ثانوی گیاه کلپوره و افزایش آن ها در نتیجه تیمار با الیسیتورمتیل جاسمونات در شرایط کشت در شیشه به جای استفاده مستقیم از گیاه دارویی انجام شد. جهت تولید کالوس، ریزنمونه برگ از گیاه رشدیافته در شرایط هیدروپونیک تهیه شد و در محیط کشت MS حاوی غلظت های مختلف از هورمون های بنزیل آمینوپورین (۰، ۵/۰، ۱ و ۵/۱ میلی گرم درلیتر) و نفتالن استیک اسید (۰، ۵/۰ و ۱ میلی گرم درلیتر)، به صورت مجزا و تلفیقی کشت شد. نمونه کالوس های منتخب با بیشترین درصد کالزایی و وزن خشک، تحت تیمار با الیسیتور متیل جاسمونات (۵۰،۰ ، ۱۰۰و ۲۰۰ میکرومولار) قرار گرفتند. محتوای دستجات مختلف ترکیبات فنلی و ظرفیت آنتی اکسیدانی در کالوس های تیمارشده ارزیابی شد. کالزایی صد درصد درشرایط هورمونی تیمار مجزا بنزیل آمینوپورین و همچنین تلفیق آن با هورمون نفتالن استیک اسید مشاهده شد. بیشترین وزن تر و خشک کالوس ها نیزدر تیمارهای یک و ۵/۱ میلی گرم در لیتر بنزیل آمینوپورین و تلفیق بنزیل آمینوپورین (۵/۱ میلی گرم در لیتر) و نفتالن استیک اسید (۵/۰ میلی گرم در لیتر) ثبت شد. حداکثر محتوای کل ترکیبات فنلی، فلاونوئید، فلاون، O- دی فنل، اسیدهای فنلی و رزمارینیک اسید در تیمار با متیل جاسمونات ۵۰ میکرومولار مشاهده شد که نسبت به دیگر غلظت های به کار رفته، دارای تفاوت های معنی داری بود. فعالیت آنتی اکسیدانی DPPH و FRAP نیز به ترتیب دارای بیشینه ۲۴/۰ ± ۰۶۶/۲ میلی گرم درلیتر و ۶۱/۳۳ ± ۷۹/۳۸۳ میلی گرم آهن بر صدگرم ماده خشک، در تیمار ۵۰ میکرومولار متیل جاسمونات و در تیمار تلفیق بنزیل آمینوپورین (۵/۱ میلی گرم در لیتر) و نفتالن استیک اسید (۵/۰ میلی گرم در لیتر) بودند. برمبنای نتایج، الیسیتور متیل جاسمونات در غلظت بهینه می تواند نقش ترغیبی در افزایش ترکیبات موثره دارویی کلپوره داشته باشد و محرکی برای سنتز ترکیبات فنلی و در ادامه افزایش توان آنتی اکسیدانی کالوس آن باشد.

آنتیاکسیدان, الیسیتور, فلاونوئید, رزمارینیکاسید, کلپوره