امیر حسین اسماعیلی - دانشگاه تربیت مدرس
محمدرضا کلباسی - دانشگاه تربیت مدرس
حسین بهاروند - پژوهشگاه رویان
سیده نفیسه حسنی - پوهشگاه رویان

اگرچه نشانگرهای پرتوانی در پستانداران به خوبی شناخته شده اند، اما هنوز دانش ما در مورد این نشانگرها در ماهیان و دیگر آبزیان اندک است. در این راستا، بیان ژن های oct۴، nanog، klf۴، lin۲۸، c-myc و sox۲ که به عنوان هسته مرکزی پرتوانی در موجودات مختلف گزارش شده اند، در مراحل مختلف تکوین جنینی ماهی گورخری، شامل مراحل مورولا (۷۱ درجه ساعت)، بلاستولای میانی (۵/۱۰۵ درجه ساعت)، گاسترولا (۳۱۰ درجه ساعت) و سگمنتاسیون (۶۸۴ درجه ساعت)، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بررسی بیان کمی ژن با استفاده از تکنیک Real Time PCR نشان داد که در بلاستولای میانی ژن های lin۲۸، klf۴ بیش ترین بیان معنی دار و ژن های oct۴، c-myc بیش ترین بیان غیرمعنی دار را داشتند. علاوه بر این، ژن sox۲، که به عنوان یکی از عوامل پرتوانی در موش و انسان شناخته شده است، در ماهی گورخری بعد از مرحله گاسترولا به اوج بیان خود رسید. همچنین نشانگر nanog در مرحله مورولا بیش ترین بیان را داشته و در مراحل دیگر تفاوتی در بیان این ژن دیده نشد. بنابراین مهم ترین عوامل پرتوانی در ماهی گورخری ژن های lin۲۸ ، klf۴، oct۴ و c-myc هستند که در مرحله بلاستولای میانی به حداکثر بیان خود می رسند. ژن sox۲ در این ماهی به عنوان مارکر پرتوانی مطرح نیست و احتمالا در فرآیند تمایز دخیل است از طرفی با توجه به الگوی بیانی nanog، به نظر می رسد که این ژن نقش دیگری غیر از عملکرد پرتوانی در این گونه داشته باشد.

Gene Expression, Pluripotency, Embryonic Development, Zebrafish