بهزاد اتونی - گروه زبان و ادبیات فارسی- دانشکده علوم انسانی- دانشگاه آیت الله بروجردی- بروجرد

یکی از محبوب ترین قصه های بلند عامیانه فارسی، قصه امیرحمزه است که طی قرون متمادی، تحریرهای گوناگونی از آن به زبان های عربی، فارسی، هندی، اردو، ترکی و کردی صورت پذیرفته است. از این قصه، تحریرها و نسخ متعددی به زبان فارسی در دست است که بعضا ناقصند و سرانجام قصه، نامشخص. ظاهرا یکی از متاخرترین این نسخ، نسخه ای است که توسط کاتبی کم سواد اما خوش ذوق به نام مشهدی باقر بازاری در شعبان ۱۲۳۹ ق کتابت شده و اخیرا به همت معصومه طالبی، تصحیح و با عنوان «افسانه قهوه خانه» به چاپ رسیده است. با وجود تلاش های مصحح، ایراداتی چند، بر تصحیح این کتاب وارد است که نگارنده در این مقاله، ضرورت بازنگری در آن را یادآور می شود. از آنجا که نسخه مورد استفاده مصحح، نسخه ای یگانه بوده است، از این روی، به علت نبود نسخه ای دیگر از اثر، نگارنده این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از مواردی چون: ویژگی های سبک شناسانه، منابع نقالی، منابع همعصر با نسخه مورد نظر، دیوان های اشعاری که کاتب در اثر خود از آن ها استفاده کرده است و حتی اشاراتی که در خود کتاب به برخی مسائل شده است، پیشنهادهایی را برای بازنگری در بخش هایی از تصحیح و تعلیق افسانه قهوه خانه ارائه می دهد. نتیجه این پژوهش، علاوه بر نمایاندن ضبط درست برخی واژگان، جملات و ابیات، شامل ضرورت و لزوم افزودن سرنویس در متن، حذف اغلاط فراوان املایی که در پانویس آمده است، عدم تغییر بعضی واژگان نسخه اساس، معنی کردن واژگان دشوار و غریب و اضافه کردن فهرست نمایه ها در انتهای کتاب نیز می شود .

امیر حمزه, افسانه قهوه خانه, تصحیح, مشهدی باقر بازاری