محسن قاسمی - استادیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

آثار وفای به عهد به دو دسته آثار مشترک در تمام انواع تعهدات قراردادی و آثار خاص در برخی از آن ها تقسیم می گردد.از میان آثار مشترک، مهم ترین اثر، همان برائت ذمه متعهد اصلی و سقوط تعهد اوست به طوری که دیگر آثار عمدتا تابع آن بوده و تحقق آن ها منوط به تحقق این اثر اصلی است، چنان که می توان گفت، ایفاء با بری کردن ذمه متعهد اصلی از تعهد و دین، بسیاری از آثار دیگر نظیر سقوط تعهدات تبعی و مسئولیت ضامنان، سقوط حق حبس، آزادی سند تعهد و وثائق آن را نیز در پی دارد. هم چنین ایفاء از یک سو موجب تبدیل دین طبیعی به دین حقوقی می شود و از سوی دیگر، اثبات کننده نفس تعهد و نشان دهنده وجود قبلی آن است و این اثر به طریق برهان انی(استدلال بر وجود علت از راه معلول) و بر مبنای غلبه رفتاری خاص میان عقلاء عالم به دست می آید.آثار خاص ایفاء در برخی تعهدات قراردادی نیز قابل توجه است:       انتقال مالکیت در عقودی که مورد معامله در آن ها کلی است و هم چنین در عقود عینی و بیع با شرط ذخیره مالکیت از یک سو و سقوط حق فسخ(خیارات) و نیز جلوگیری از تحقق آن از سوی دیگر، از آثار مهم ایفاء در برخی قراردادها است.       به این ترتیب می توان آثار ایفاء را در سه تقسیم بندی «اصلی و فرعی»، «مشترک و خاص» و «ثبوتی و اثباتی» مرتب کرد. این تنوع، پرشماری و گوناگونی در آثار را که بعضا موجب شگفتی است شاید در هیچ یک از نهادهای حقوقی دیگر نتوان یافت و از این جهت«ایفاء در تعهدات قراردادی» را باید منحصر به فرد به شمار آورد.

ایفاء, تعهدات قراردادی, آثار مشترک, آثار خاص