حمید رضا اخوان مفرد - استادیار دانشگاه امام حسین

چکیده:بخش اول مقاله با عنوان «ایدئولوژی، مفهوم و کارکردهای آن» در شماره پیشین منتشر شد، اکنون در بخش دوم ضمن مفهوم بندی انقلاب و اشاره به تعاریف متنوع آن، انقلاب را مستلزم بسیج سیاسی با همه لوازم آن تلقی می کنیم سپس به طرح نظریه های نوین انقلاب در قالب رهیافتهای روان شناختی، جامعه شناختی و سیاسی در دو سطح خرد و کلان می پردازیم و در کنار توضیح نظریه های عمده در هر رهیافت به تفکیک، نقش، کارکرد و جایگاه ایدئولوژی در هر یک از دیدگاهها می پردازیم. دستاورد نظری این مقاله، پذیرش تاثیر مهم ایدئولوژی و نقش قابل توجه آن در پیدایش اوضاع انقلابی و چگونگی وقوع بسیج سیاسی در نظریه های انقلاب است.خلاصه ماشینی:دستاورد نظری این مقاله، پذیرش تاثیر مهم ایدئولوژی و نقش قابل توجه آن در پیدایش اوضاع انقلابی و چگونگی وقوع بسیج سیاسی در نظریه های انقلاب است. پ. نظریه های جامعه شناختی انقلاب و نقش ایدئولوژی نظریه های جامعه شناختی تاکید زیادی بر روی نظام اجتماعی، نهادهای اجتماعی، قشربندیها و طبقات اجتماعی دارند و عوامل به وجودآورنده انقلابها را در پویایی روابط اجتماعی بین اعضای جامعه جستجو می کنند و در این میان از متغیرهای توضیحی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز بهره می گیرند. تایلور رابطه متغیرها و نتایج در موارد مختلف نظریه اسکاچپل را در جدول زیر نشان داده است: مورد کشاورزی داخلی دولت و طبقه بعدبین المللی کشاورزان نتیجه وجود مازاد جهت تامین هزینه های نوسازی نوع نظام کشاورزی بعد دیوان سالاری طبقه زمیندار دارای قدرت سیاسی فشارهای پتانسیل رقابتی نظامی پتانسیل انقلابی کشاورزان آلمان ۱۸۴۸ بله انتقالی بله بله ملایم پایین انقلاب اجتماعی نافرجام پروس ۱۴-۶-۱۸ بله بله بله بله قوی پایین انقلاب نوساز جنگ داخلی انگلستان بله بله خیر بله ملایم پایین انقلاب سیاسی اصلاح میجی ژاپن بله ماقبل سرمایه داری بله خیر قوی پایین انقلاب نوساز فرانسه خیر ماقبل سرمایه داری بله بله متوسط بالا انقلاب اجتماعی چین خیر ماقبل سرمایه داری بله بله قوی بالا انقلاب اجتماعی روسیه خیر ماقبل سرمایه داری بله خیر شدید بالا انقلاب اجتماعی (شکل ۷): تحلیل اسکاچپل از انقلابها ]۴۲: ۱۹۷۸ Taylor[ پس از مرور این سه نظریه به بررسی نقش ایدئولوژی در هر یک می پردازیم

انقلاب, ایدئولوژی, نظریه, خشونت, نظریه های انقلاب, بسیج, سیاسی, حکومت