غلامرضا راهی - مرکز تحقیقات
فاطمه بحرینی - مرکز تحقیقات
محمد خسروشاهی - موسسه جنگل ها ومراتع
لیلا بیابانی - دانشگاه تهران

تپه های ماسه ای از مهم ترین و حساس ترین لندفرم های حساس به فرسایش بادی اند که میزان فعالیت آن ها بسته به شدت تاثیر عوامل متعدد اقلیمی و زمینی، متفاوت است. محدوده مطالعاتی، یکی از شهرستانهای استان بوشهر در جنوب ایران قرار دارد که همواره فعالیت تپه های ماسه ای مشکلات فراوانی را برای مردم محلی ایجاد کرده است. به منظور کاهش خسارات ناشی از آن، شناسایی تپه های ماسه ای فعال و عوامل تاثیرگذار بر آن ها، امری ضروری است. لذا در این تحقیق، ابتدا روند پارامترهای اقلیمی بارندگی، دما، تبخیر و تعرق، سرعت باد و پدیده ریزگرد با منشا محلی و غیرمحلی در مقیاس های سالانه مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، از داده های ساعتی سرعت باد، کد پدیده های گردوغبار، داده های بارندگی، دمای هوا و تبخیر و تعرق ایستگاه دیر در دوره آماری ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۸ استفاده شد. سپس با محاسبه درصد فراوانی بادهای فرساینده و شاخص خشکی، با بهره گیری از شاخص لنکستر وضعیت تحرک پذیری ماسه های روان در منطقه، طی دوره آماری ۳۰ ساله مورد واکاوی قرار گرفت. به منظور پیش بینی اثر تغییر احتمالی عوامل اقلیمی بر تحرک پذیری ماسه های روان از آزمون تحلیل حساسیت استفاده شد. نتایج نشان داد میزان فعالیت تپه های ماسه ای طبق شاخص لنکستر طی دوره آماری ۳۰ ساله کاملا فعال است و بر اساس شاخص خشکی منطقه در سه کلاس فراخشک، خشک و نیمه خشک و در معرض خطر بیابان زایی واقعی، بسیار شدید و شدید قرار دارند. بر اساس آزمون تحلیل حساسیت مشخص شد چنانچه در آینده درصد فراوانی بادهای بیشتر از آستانه فرسایش در منطقه دیر ۳۰% افزایش یابد، فعالیت و حرکت تپه های ماسه ای ۳۰% افزایش نشان می دهد، درحالی که با افزایش ۳۰ % بارندگی ۲۳% کاهش در فعالیت تپه های ماسه ای مشاهده می شود.

تپه های ماسه ای, تحلیل حساسیت, دیر, شاخص لنکستر