مهدی بروغنی - استادیار مرکز پژوهشی علوم جغرافیا و مطالعات اجتماعی، دانشگاه حکیم سبزواری
سیما پورهاشمی - دکتری ژئومرفولوژی دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری
مهدی زارعی - استادیار مرکز پژوهشی علوم جغرافیا و مطالعات اجتماعی، دانشگاه حکیم سبزواری

ایران و به ویژه شرق ایران، در معرض چالش های زیست محیطی شدید مانند طوفان گردوغبار قرار دارد. تغییرات کاربری اراضی و خاک های حساس به فرسایش، از مهم ترین عوامل موثر بر ایجاد مناطق برداشت گردوغبار هستند. هدف از تحقیق حاضر، شناسایی و تعیین خصوصیات مناطق برداشت گردوغبار در شرق ایران است. برای شناسایی نقاط برداشت گردوغبار از تصاویر ماهواره ای MODIS برای بازه زمانی ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۷ و از شاخص های آشکارسازی گردوغبار که شامل BTD۳۱۳۲، BTD۲۹۳۱، NDDI و D می باشد، استفاده شد. ۱۴۷ نقطه برداشت گردوغبار در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد. در این پژوهش، خصوصیات کاربری اراضی، خاک شناسی، شیب، پوشش گیاهی (NDVI) و زمین شناسی نقاط برداشت گردوغبار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که کاربری های اراضی بایر و مراتع با تعداد ۵۴ و ۴۵ نقطه بیشترین نقاط برداشت گردوغبار را دارند که به ترتیب حدود ۳۷ و ۳۱درصد کل نقاط برداشت منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده اند. همچنین نتایج نشان داد در بین خاک های مختلف بیشترین نقطه برداشت گردوغبار در مناطق با بافت خاک رسی-لومی با ۶۱ نقطه برداشت (حدود ۵/۴۱درصد کل نقاط برداشت) مشاهده شد. همچنین بیشتر نقاط برداشت گردوغبار در مناطق با شیب کم و بدون پوشش گیاهی قابل مشاهده است. از منظر زمین شناسی، بیشترین و کمترین نقاط برداشت گردوغبار در منطقه به ترتیب در واحدهای زمین شناسی سازندهای رسوبی شیمیایی و سنگ های نفوذی بازیک قرار دارد.

نقاط برداشت گردوغبار, کاربری اراضی, لیتولوژی, خاک شناسی, شرق ایران